Ερευνητές στο Κέντρο Charles Perkins του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ διεξήγαγαν τη μεγαλύτερη μελέτη αλληλεπιδράσεων θρεπτικών συστατικών, εξετάζοντας την υγεία ποντικών σε 33 διαφορετικές δίαιτες που περιείχαν διάφορους συνδυασμούς πρωτεΐνης και υδατανθράκων και διαφορετικές πηγές υδατανθράκων. Διαπίστωσαν ότι μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες (10% της διαιτητικής ενέργειας), υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες (70%) παρήγαγε είτε τα πιο υγιεινά είτε τα πιο ανθυγιεινά μεταβολικά αποτελέσματα από όλες τις 33 δίαιτες, ανάλογα με το είδος των υδατανθράκων. H μελέτη δημοσιεύθηκε το 2021 στο περιοδικό Nature Metabolism.
Στο παρελθόν οι ερευνητές έχουν δείξει τα οφέλη μιας δίαιτας χαμηλής σε πρωτεΐνες και υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες. Τα οφέλη αυτά είναι ίδια με μια δίαιτα με περιορισμό 40% σε θερμίδες. Αλλά εκτός από τους λίγους φανατικούς, κανείς δεν μπορεί να διατηρήσει μείωση θερμίδων 40% μακροπρόθεσμα, και κάτι τέτοιο μπορεί να διακινδυνεύσει την απώλεια οστικής μάζας, λίμπιντο και γονιμότητας. Έτσι οι ερευνητές ψάχνουν να βρουν δίαιτες χωρίς περιορισμό θερμίδων που να έχουν τα οφέλη που παρέχει ο περιορισμός των θερμίδων. Σε μια πρωτοποριακή εργασία της ερευνητικής ομάδας για τον Μεταβολισμό των Κυττάρων του 2014, φάνηκε ότι οι δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες στα ποντίκια είχαν ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και την καλύτερη καρδιομεταβολική υγεία κατά τη μέση και πρώιμη ύστερη ζωή.
Η παρούσα μελέτη ήταν μια προέκταση της μελέτης του 2014 και βρήκε πως όταν οι υδατάνθρακες αποτελούνταν κυρίως από ανθεκτικό άμυλο, μια μορφή αμύλου που είναι ανθεκτική στην πέψη και ζυμώνεται από βακτήρια στο έντερο, η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες ήταν η πιο υγιεινή από όλες τις δίαιτες. Όταν οι υδατάνθρακες ήταν ένα μείγμα 50:50 φρουκτόζης προς γλυκόζη, η ίδια σύνθεση με το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης (το κύριο γλυκαντικό που χρησιμοποιείται στις βιομηχανίες συσκευασμένων τροφίμων και ποτών των ΗΠΑ), η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες παρήγαγε τα χειρότερα αποτελέσματα. Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια.
«Ενώ η μελέτη διεξήχθη σε ποντίκια, τα αποτελέσματα φαίνεται να εξηγούν την απόκλιση μεταξύ υγιεινών, χαμηλών σε πρωτεΐνες και υψηλών σε υδατάνθρακες διαιτών και των αυξανόμενων επιπέδων παχυσαρκίας και συννοσηροτήτων που σχετίζονται με τις σύγχρονες, υψηλής επεξεργασίας δίαιτες, οι οποίες είναι επίσης αραιωμένες σε πρωτεΐνες και πλούσιες σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες», δήλωσε ο καθηγητής Stephen Simpson, κύριος συγγραφέας και Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Κέντρου Charles Perkins του Πανεπιστημίου.
«Διαπιστώσαμε ότι η μοριακή σύνθεση ενός υδατάνθρακα και ο τρόπος με τον οποίο χωνεύεται διαμορφώνει τη συμπεριφορική και φυσιολογική απόκριση στα μειωμένα επίπεδα πρωτεΐνης στη διατροφή, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το συκώτι επεξεργάζεται τα θρεπτικά συστατικά και μεταβάλλει τα βακτήρια του εντέρου.
«Αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί η κατανάλωση δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες που αποφεύγει το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης, περιορίζει το εύκολα εύπεπτο επεξεργασμένο άμυλο και είναι άφθονη σε ανθεκτικό άμυλο (το οποίο σε μια ανθρώπινη διατροφή θα ήταν δημητριακά ολικής αλέσεως και όσπρια όπως φασόλια και φακές) σχετίζεται με την καλή μεταβολική υγεία».
Για τη μελέτη του 2014, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εύπεπτο άμυλο ως κύρια πηγή υδατανθράκων, επομένως το λογικό επόμενο βήμα ήταν να εξεταστεί τι συμβαίνει εάν αλλάξετε την πηγή των υδατανθράκων. Η παρούσα μελέτη επιβεβαιώνει τα προηγούμενα ευρήματα και τα επεκτείνει για να δείξει τη σημασία του τύπου των διαιτητικών υδατανθράκων, βοηθώντας να εξηγηθεί γιατί οι μακροβιότεροι ανθρώπινοι πληθυσμοί στη γη, όπως οι παραδοσιακοί Ιάπωνες της Οκινάουα, έχουν δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες και υψηλή σε υδατάνθρακες, αλλά όταν η πρωτεΐνη μειώνεται στην ανθρώπινη τροφή με επεξεργασμένους, εξευγενισμένους υδατάνθρακες, τα αποτελέσματα για την υγεία δεν είναι τόσο ευνοϊκά.
Οι δίαιτες χαμηλής πρωτεΐνης δεν είναι όλες ίδιες
Ο Δρ. Jibran Wali, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης, δήλωσε ότι όλες οι δίαιτες χαμηλής πρωτεΐνης δεν είναι ίδιες. Μια δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες και υψηλή σε υδατάνθρακες είναι ένα περιβάλλον για την απόκτηση μέγιστων οφελών για την υγεία από τους υδατάνθρακες που είναι προσβάσιμοι στα βακτήρια του παχέος εντέρου (π.χ. ανθεκτικό άμυλο), αλλά μπορεί επίσης να είναι ένα μέσο για τη μεγιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων των υδατανθράκων υψηλής επεξεργασίας.
«Διαπιστώσαμε ότι το μείγμα 50:50 γλυκόζης προς φρουκτόζη δημιούργησε τα υψηλότερα επίπεδα παχυσαρκίας σε ποντίκια, ακόμη και όταν η κατανάλωση θερμίδων ήταν συγκρίσιμη με άλλους υδατάνθρακες. «Αυτό υποδηλώνει ότι μια θερμίδα δεν είναι μια θερμίδα όταν πρόκειται για υδατάνθρακες ή ακόμα και για διαφορετικά σάκχαρα και ότι η κατανάλωση γλυκόζης και φρουκτόζης σε συνδυασμό προάγει την παχυσαρκία και την κακή μεταβολική υγεία», δήλωσε ο Wali.
Οι ερευνητές λένε ότι αυτό το εύρημα μπορεί να αποτελεί έκπληξη για πολλούς, καθώς ενώ υπάρχει συναίνεση ότι οι υπερβολικές θερμίδες από τη ζάχαρη προκαλούν αύξηση βάρους και μεταβολικές ασθένειες, υπάρχει μια συνεχή συζήτηση σχετικά με το ποια μορφή ζάχαρης (σακχαρόζη, σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης, γλυκόζη, φρουκτόζη) είναι η πιο επιζήμια.
«Τα ευρήματα θα μπορούσαν να έχουν τεράστια πρακτικά οφέλη», δήλωσε ο καθηγητής David Raubenheimer, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Για πολλούς ανθρώπους που επιθυμούν να βελτιώσουν τη διατροφή τους, οι υδατάνθρακες έχουν γίνει ο εχθρός. Κάποιοι φτάνουν σε ακραίες τιμές, ουσιαστικά αφαιρώντας τους από τη διατροφή τους. Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι αυτό θα μπορούσε να είναι λάθος. Η μείωση ορισμένων ειδών υδατανθράκων, όπως το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης, θα είχε οφέλη. «Αλλά η αποφυγή των ανθεκτικών στην πέψη μορφών, όπως οι φυτικές τροφές, διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει κανείς τα οφέλη ενός θρεπτικού συστατικού που βρίσκεται υψηλά στις δίαιτες των πιο υγιών και μακροβιότερων πληθυσμών στη Γη».
Τα αποτελέσματα της μελέτης βοηθούν να εξηγηθεί γιατί είναι καλύτερο να μένουμε μακριά από τροφές που «όπως κέικ, πίτσες και γλυκά και υποστηρίζει το γέμισμα του πιάτου σας με δημητριακά ολικής αλέσεως όπως καστανό ρύζι, βρώμη και κινόα, όσπρια όπως φακές, φασόλια και ρεβίθια, και επιλέξτε άφθονα λαχανικά, όπως γλυκοπατάτα, κολοκύθα και παντζάρια», δήλωσε η Rosilene Ribeiro, διαιτολόγος και συν-συγγραφέας αυτής της μελέτης.
Σχετικά με τη μελέτη
Η μελέτη σε αρσενικά ποντίκια διερεύνησε την επίδραση που έχουν 33 δίαιτες με διαφορετικές αναλογίες πρωτεΐνης προς υδατάνθρακες και διαφορετικούς τύπους και συνδυασμούς υδατανθράκων (φρουκτόζη, γλυκόζη, σακχαρόζη, εύπεπτο φυσικό άμυλο και ανθεκτικό άμυλο) με σταθερή πρόσληψη λίπους. Στα ποντίκια επετράπη να τρώνε όσο ήθελαν για 18-19 εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων οι ερευνητές εξέτασαν την μεταβολική τους υγεία και ανέλυσαν το μικροβίωμα του εντέρου τους.
Η μελέτη χρησιμοποίησε τη χρήση του γεωμετρικού πλαισίου για τη διατροφή που ανέπτυξαν οι καθηγητές Stephen Simpson και David Raubenheimer. Δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές να εξετάσουν πώς τα μείγματα θρεπτικών συστατικών και οι αλληλεπιδράσεις τους επηρεάζουν την υγεία και τις ασθένειες, αντί να επικεντρώνονται σε οποιοδήποτε μεμονωμένο θρεπτικό συστατικό που υπήρξε η αποτυχία πολλών προηγούμενων μελετών διατροφής.
Πώς θα έμοιαζε η δίαιτα στους ανθρώπους;
Ενώ η τρέχουσα μελέτη διεξήχθη σε ποντίκια, ένα δείγμα μενού για μια δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες και υψηλή σε ανθεκτικό άμυλο σε ανθρώπους παρατίθεται παρακάτω.
Πρωινό: Χυλός και φρούτα. Πρωινό σνακ: Ωμά λαχανικά όπως καρότα, μπιζέλια, ντομάτες.
Μεσημεριανό: Σαλάτα με καστανό ρύζι και κινόα φτιαγμένη με φρέσκα λαχανικά και ρεβίθια.
Απογευματινό σνακ: Ψωμί ολικής αλέσεως με χούμους.
Δείπνο: Άφθονα λαχανικά (τουλάχιστον το μισό πιάτο) όπως φασόλια και γλυκοπατάτα και ένα μικρό κομμάτι άπαχο κρέας ή ψάρι. Επιδόρπιο: Φρούτα.
Περισσότερες πληροφορίες: Nature Metabolism (2021). DOI: 10.1038/s42255-021-00393-9.
