Οι επιπτώσεις της σωματικής δραστηριότητας δεν σταματούν όταν σταματά η κίνηση. Η διαρκής επίδραση της σωματικής δραστηριότητας στο ανθρώπινο σώμα εκτείνεται πολύ πέρα από τις ίδιες τις στιγμές άσκησης. Μια πρωτοποριακή μελέτη διευκρινίζει την περίπλοκη σχέση μεταξύ της σωματικής δραστηριότητας και της συνολικής διαχείρισης ενέργειας του σώματος.
Ιστορικά, η επιστημονική κοινότητα έχει συζητήσει πώς ο ανθρώπινος ενεργειακός προϋπολογισμός προσαρμόζεται σε ποικίλα επίπεδα σωματικής άσκησης. Δύο κυρίαρχα μοντέλα έχουν επιχειρήσει να περιγράψουν αυτόν τον μηχανισμό: το ένα υποθέτει μια σταθερή κατανομή ενέργειας παρόμοια με έναν σταθερό μισθό, όπου η ενεργειακή απόδοση για τη σωματική δραστηριότητα αντισταθμίζεται από μειώσεις σε άλλα σημεία των λειτουργιών του σώματος· το άλλο μοντέλο προτείνει ένα ευέλικτο, προσθετικό σύστημα όπου η αυξημένη δραστηριότητα οδηγεί σε αναλογική αύξηση της συνολικής ενεργειακής δαπάνης χωρίς αντισταθμιστική εξοικονόμηση ενέργειας. Η νέα έρευνα τέσταρε αυτά τα μοντέλα εξετάζοντας την ημερήσια καύση θερμίδων σε άτομα με πολύ διαφορετικά προφίλ δραστηριότητας.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences από ερευνητές του Virginia Tech, σε συνεργασία με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Aberdeen και του Πανεπιστημίου Shenzhen, διαπίστωσε ότι η σωματική δραστηριότητα προσθέτει στη συνολική καύση των θερμίδων που χρησιμοποιείται καθημερινά χωρίς να προκαλεί από το σώμα εξοικονόμηση ενέργειας με άλλους τρόπους.
Τα δεδομένα της μελέτης διέψευσαν την αντίληψη ότι το σώμα αντισταθμίζει την αυξημένη σωματική άσκηση μειώνοντας την κατανάλωση ενέργειας σε άλλους φυσιολογικούς τομείς. Αντίθετα, τα ευρήματα δείχνουν ότι οι βασικές μεταβολικές λειτουργίες, όπως η καρδιοπνευμονική δραστηριότητα και η θερμορύθμιση, παραμένουν αξιοσημείωτα σταθερές. Οι επιπλέον θερμίδες που καίγονται μέσω της κίνησης δεν αντισταθμίζονται με εξοικονόμηση ενέργειας αλλού, αλλά μάλλον, η συνολική ημερήσια κατανάλωση ενέργειας κλιμακώνεται προς τα πάνω με σχεδόν γραμμικό τρόπο με την αυξημένη σωματική δραστηριότητα.
Αυτό είναι σημαντικό επειδή τα οφέλη για την υγεία από την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας είναι ήδη καλά τεκμηριωμένα, αλλά υπάρχει λιγότερη έρευνα σχετικά με το πώς η άσκηση επηρεάζει τον “προϋπολογισμό ενέργειας” ενός ατόμου ή την κατανομή ενέργειας σε διαφορετικές σωματικές λειτουργίες.
Οι ερευνητές αξιολόγησαν τη συνολική ενεργειακή δαπάνη, ή τις συνολικές θερμίδες που καίγονται σε μια ημέρα, σε συμμετέχοντες σε ένα ευρύ φάσμα σωματικής δραστηριότητας.
«Η μελέτη μας διαπίστωσε ότι η περισσότερη σωματική δραστηριότητα σχετίζεται με υψηλότερη καύση θερμίδων, ανεξάρτητα από τη σύνθεση του σώματος, και ότι αυτή η αύξηση δεν αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι το σώμα μειώνει την ενέργεια που δαπανάται αλλού», δήλωσε ο Kevin Davy, καθηγητής στο Τμήμα Ανθρώπινης Διατροφής, Τροφίμων και Άσκησης και κύριος ερευνητής της μελέτης.
Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να πιούν διπλά επισημασμένο νερό -ισότοπα οξυγόνου και υδρογόνου- και στη συνέχεια να συλλεχθούν δείγματα ούρων σε διάστημα δύο εβδομάδων. Το οξυγόνο αποβάλλεται ως νερό και διοξείδιο του άνθρακα ενώ το υδρογόνο αποβάλλεται μόνο ως νερό. Η διαφορά στην ποσότητα κάθε ισοτόπου που χάνεται είναι ανάλογη με την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται και άρα ανάλογα με την ενέργεια που δαπανάται. Η σωματική δραστηριότητα μετρήθηκε χρησιμοποιώντας έναν μικρό αισθητήρα που φοριέται στη μέση και μετρά την κίνηση σε πολλαπλές κατευθύνσεις.
Τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας των συμμετεχόντων ποικίλλουν σημαντικά, από καθιστική ζωή έως τρέξιμο υπεραντοχής. Υπήρχαν 75 συμμετέχοντες ηλικίας μεταξύ 19 και 63 ετών.
Αντί να αντισταθμίζεται η ενέργεια μέσω της σωματικής δραστηριότητας, η μελέτη διαπίστωσε ότι το σώμα συνεχίζει να λειτουργεί με τον συνήθη ρυθμό του, πράγμα που σημαίνει ότι η συνολική καύση των θερμίδων αυξάνεται λόγω της αυξημένης κίνησης.
Για παράδειγμα, όταν το σώμα διατηρεί βασικές λειτουργίες όπως η αναπνοή, η κυκλοφορία του αίματος και η ρύθμιση της θερμοκρασίας, η ποσότητα της ενέργειας που χρησιμοποιείται -με άλλα λόγια ο βασικός μεταβολισμός- παραμένει σταθερή, και δεν μειώνεται διαπίστωσε η μελέτη. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα δεν αντισταθμίζει ή «ακυρώνει» τις επιπλέον θερμίδες που καίγονται μέσω της σωματικής δραστηριότητας.
Ο Kevin Davy, καθηγητής στο Τμήμα Ανθρώπινης Διατροφής, Τροφίμων και Άσκησης στο Virginia Tech και κύριος ερευνητής της μελέτης, τόνισε τη σημασία των ευρημάτων. «Τα αποτελέσματά μας καταδεικνύουν ότι η υψηλότερη σωματική δραστηριότητα οδηγεί σε αντίστοιχη αύξηση της συνολικής δαπάνης θερμίδων, ανεξάρτητα από τις διαφορές στη σύνθεση του σώματος», εξήγησε. Αυτή η καθοριστική αποκάλυψη τεκμηριώνει το προσθετικό μοντέλο του ενεργειακού προϋπολογισμού, υποδηλώνοντας ότι η σωματική δραστηριότητα ασκεί μια ανεξάρτητη και διαρκή μεταβολική επίδραση αντί να αναδιανέμει τα περιορισμένα ενεργειακά αποθέματα.
Η μελέτη εξέτασε επίσης την έννοια του ενεργειακού ισοζυγίου και της κατάστασης τροφοδοσίας ως μεταβλητή που επηρεάζει την μεταβολική αντιστάθμιση. Η Kristen Howard, κύρια συγγραφέας της μελέτης και ανώτερη ερευνητική συνεργάτης στο Virginia Tech, τόνισε ότι οι συμμετέχοντες τρέφονταν επαρκώς, ένας παράγοντας που μπορεί να διακρίνει αυτά τα αποτελέσματα από τα αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν υπό συνθήκες διατροφικού περιορισμού ή μεταβολικού στρες. «Η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να συμβεί υπό ακραίες ή υποτροφοδοτούμενες καταστάσεις», σημείωσε η Howard, αφήνοντας ανοιχτούς δρόμους για μελλοντική έρευνα για να οριοθετηθούν οι οριακές συνθήκες για την ενεργειακή αντιστάθμιση.
Μια επιπλέον βασική διαπίστωση από τη μελέτη αφορούσε την αντίστροφη σχέση μεταξύ της σωματικής δραστηριότητας και της καθιστικής ζωής. Οι πιο δραστήριοι συμμετέχοντες είχαν λιγότερο χρόνο σε παρατεταμένη αδράνεια, υποδεικνύοντας ένα πρότυπο τρόπου ζωής όπου η κίνηση αντικαθιστά φυσικά την καθιστική ζωή. Αυτό το εύρημα ευθυγραμμίζεται με τις πρωτοβουλίες δημόσιας υγείας που στοχεύουν στη μείωση του καθιστικού χρόνου, ενισχύοντας τα μεταβολικά πλεονεκτήματα της διαρκούς σωματικής δραστηριότητας σε ποικίλα δημογραφικά στοιχεία. Με απλά λόγια, τα άτομα που είναι πιο δραστήρια σωματικά είναι λιγότερο πιθανό να περάσουν μεγάλα χρονικά διαστήματα σε αδράνεια.
Οι επιπτώσεις αυτών των ευρημάτων εκτείνονται πέρα από τα θεωρητικά μοντέλα, σε πρακτικές οδηγίες για την υγεία. Τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η συνολική ενεργειακή δαπάνη αυξάνεται με τη σωματική δραστηριότητα χωρίς βιοχημικούς συμβιβασμούς υπογραμμίζουν την αποτελεσματικότητα της άσκησης όχι μόνο για τη διαχείριση του βάρους, αλλά και για την ενίσχυση της μεταβολικής υγείας και της μακροζωίας. Αυτά τα αποτελέσματα αμφισβητούν τον σκεπτικισμό που εκφράζεται συχνά σχετικά με την μεταβολική αποτελεσματικότητα της άσκησης και επικυρώνουν την προώθηση ενός ενεργού τρόπου ζωής ως ακρογωνιαίου λίθου της πολιτικής για τη δημόσια υγεία.
Όπως αποδεικνύεται, η ιδέα ότι η περισσότερη κίνηση σχετίζεται με περισσότερη δαπάνη θερμίδων δεν είναι μύθος, παρά την αβεβαιότητα μεταξύ των ειδικών επί του θέματος. Παρά τον συναρπαστικό χαρακτήρα της τρέχουσας μελέτης, οι συγγραφείς προειδοποιούν ότι απομένει περαιτέρω εργασία για την πλήρη κατανόηση των συνθηκών υπό τις οποίες μπορεί να προκύψει ενεργειακή αντιστάθμιση, ιδιαίτερα μεταξύ διαφορετικών πληθυσμών ή παθολογικών καταστάσεων. Μεταβλητές όπως η ηλικία, η διατροφή, η κατάσταση της νόσου και η ακραία αθλητική προπόνηση απαιτούν περαιτέρω εξέταση για να αναλυθούν οι επιδράσεις τους στον μεταβολικό ενεργειακό προϋπολογισμό. «Χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε σε ποιον και υπό ποιες συνθήκες μπορεί να συμβεί η ενεργειακή αντιστάθμιση», δήλωσε ο Davy.
Αυτή η σημαντική μελέτη προάγει την κατανόησή μας για τον ανθρώπινο ενεργειακό προϋπολογισμό, επιβεβαιώνοντας ότι η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει αθροιστικά στη συνολική ενεργειακή δαπάνη χωρίς αντισταθμιστικές μειώσεις σε άλλα σημεία του σώματος. Αυτές οι γνώσεις ενισχύουν τον ζωτικό ρόλο της σωματικής άσκησης στη διατήρηση της μεταβολικής ισορροπίας και στη διατήρηση της συνολικής υγείας, προσφέροντας ισχυρή επιστημονική υποστήριξη για την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας.
Περισσότερες πληροφορίες: Howard, Kristen R. et al, Physical activity is directly associated with total energy expenditure without evidence of constraint or compensation, Proceedings of the National Academy of Sciences (2025).
