Στην αυτοβιογραφία του υπό τον τίτλο «Ένα ταξίδι», που κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες στη Βρετανία, ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας Τόνι Μπλερ έγραφε για τον διάδοχό του Γκόρντον Μπράουν ότι διαθέτει εξαιρετική αναλυτική σκέψη. «Συναισθηματική ευφυΐα ανύπαρκτη», συμπλήρωνε. Ο Μπλερ αποδίδει σε αυτήν την «ανυπαρξία» της συναισθηματικής ευφυΐας την ανικανότητα του Μπράουν να κερδίσει την κοινή γνώμη ως ηγέτης. Ο ίδιος ο Μπλερ ήταν ένας αναγνωρισμένος μετρ της επικοινωνίας. Είναι η συναισθηματική ευφυΐα ένα από τα βασικά χαρίσματα ενός ηγέτη; Γεννιέται κανείς αρχηγός ή γίνεται; Και γιατί κάποιοι άνθρωποι μοιάζουν να έχουν γεννηθεί για να δίνουν εντολές και άλλοι για να τις εκτελούν;
Πολλές μελέτες έχουν καταλήξει σε ένα συμπέρασμα, που όπως επισημαίνει η εφημερίδα “La Repubblica”, θα άρεσε στον Δαρβίνο: η ηγεσία είναι έμφυτη στους ανθρώπους ή τουλάχιστον σε μερικούς από αυτούς. Ηταν πάντοτε παρούσα στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και απαραίτητη για την επιβίωσή του. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι Μαρκ βαν Βουγκτ και Ανγιάνα Αχούγια, καθηγητές Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, καταγράφουν αυτή τη μακρά διαδρομή στο βιβλίο τους «Επιλεγμένοι: Γιατί κάποιοι ηγούνται, γιατί άλλοι ακολουθούν και γιατί έχει σημασία». Οι δυο ερευνητές ξεκινούν από τον άνθρωπο των σπηλαίων που κραδαίνοντας ένα ρόπαλο καθοδηγούσε τη φυλή του ή την οικογένειά του στον αγώνα της επιβίωσης για να εξετάσουν στη συνέχεια τον ομηρικό μύθο του Αχιλλέα, αλλά και τις περιπτώσεις του Ιούλιου Καίσαρα στην ρωμαϊκή εποχή, τον μεσαιωνικό βασιλιά Αρθούρο και τον Ναπολέοντα μέχρι τον Ουίνστον Τσόρτσιλ και τον Μπαράκ Ομπάμα.
Ηγέτες, σημειώνουν οι Ολλανδοί καθηγητές, είναι εκείνοι που διακρίνονται στον πόλεμο, την πολιτική, τη διαχείριση των κοινών. Γιατί, όμως, όλοι οι άλλοι που τους ακολουθούν επιλέγουν ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ως ηγέτη τους; Στην προϊστορία – απαντούν – το πρώτο κριτήριο ήταν οι φυσικές επιδόσεις, το δέμας, οι μύες αφού τα προβλήματα λύνονταν με τη δύναμη. Αυτό το κριτήριο, πάντως, δεν εξαφανίστηκε ακόμη και όταν κυριάρχησε ο Χόμο Σάπιενς και άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτες οργανωμένες κοινωνίες. Όπως σημειώνει εξάλλου μια αμερικανική μελέτη, ακόμη και σήμερα τις εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες κερδίζουν συνήθως οι υποψήφιοι που είναι πιο ψηλοί και ευπαρουσίαστοι: η νίκη του Ομπάμα επί του Τζον ΜακΚέιν είναι το τελευταίο παράδειγμα.
Το δεύτερο κριτήριο επιλογής ηγεσίας που παραμένει σχεδόν αναλλοίωτο από την πρωτόγονη εποχή έως σήμερα είναι φυλετικής και ιδεολογικής φύσης: Ο άρχων πρέπει να ανήκει στην ίδια φυλή, εθνότητα, θρησκεία, κόμμα με τους αρχόμενους ακόμη και εάν υπολείπεται σε ηγετική ικανότητα. Με τη μετάβαση από το κυνήγι στην γεωργία προστέθηκε ένα τρίτο κριτήριο: η οικονομική ισχύς. Οι γεωργοί που συγκέντρωναν μεγαλύτερη σοδιά και αργότερα περισσότερα ζώα και περισσότερα προϊόντα με τα οποία μπορούσαν να αποκτήσουν άλλα αγαθά αναλάμβαναν πιο εύκολα τα ηνία της κοινότητας. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της μετάβασης από το κριτήριο της φυσικής δύναμης στο κριτήριο του πλούτου ήταν η περίοδος της φεουδαρχίας.
Αλλά από την αρχαιότητα ακόμη δεν υπήρχε μόνο ο Αχιλλέας της φυσικής ρώμης. Υπήρχε και ο πολυμήχανος Οδυσσέας, του οποίου η συναισθηματική ευφυΐα και το επικοινωνιακό χάρισμα ήταν αδιαμφισβήτητα χαρακτηριστικά των ηγετικών του ικανοτήτων. Ο ομηρικός ήρωας διέθετε το είδος του επικοινωνιακού χαρίσματος που διαθέτει ο Τόνι Μπλερ αλλά όχι ο Γκόρντον Μπράουν.
Οι δυο καθηγητές της Ψυχολογίας εξετάζουν αυτή τη διαδρομή από το τότε στο σήμερα μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα: Ο δυνατός Αχιλλέας ενσαρκώνει τον ιδανικό ηγέτη των πρωτόγονων κοινωνιών. Ο Καρλομάγνος είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του ηγέτη που κληρονομεί την εξουσία επειδή ανήκει στην ίδια φυλή με τους υπηκόους του. Ο Ναπολέοντας, νάρκισσος και μακιαβελικός, αποτελεί εμβληματική περίπτωση των ηγετών της σύγχρονης ιστορίας. Και στη σημερινή εποχή, ο Μπαράκ Ομπάμα έχει εκείνα τα χαρακτηριστικά που διέθεταν αρκετοί προκάτοχοί του στις Ηνωμένες Πολιτείες: είναι συναισθηματικά ευφυής και ευπαρουσίαστος.
