Των Asaf Mazar και Wendy Wood, The Conversation
Πολλοί ξεκινούν τη μέρα τους με ένα φλιτζάνι καφέ και μια κοινή εξήγηση είναι ότι “πίνουμε καφέ για να ξυπνήσουμε”. Τι άλλο μπορεί να μας οδηγεί στην αναζήτησή μας για πρωινό καφέ; Αυτή είναι μια ερώτηση που θέλαμε να απαντήσουμε στην πρόσφατη έρευνά μας. Η απάντηση έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τις μεγάλες προκλήσεις όπως η διατροφή και η κλιματική αλλαγή.
Ως επιστήμονες της συμπεριφοράς, μάθαμε ότι οι άνθρωποι συχνά επαναλαμβάνουν καθημερινές συμπεριφορές από συνήθεια. Εάν πίνετε τακτικά καφέ, πιθανότατα το κάνετε αυτόματα ως μέρος της συνήθους ρουτίνας σας -όχι μόνο για να έχετε ενέργεια.
Η συνήθεια απλά δεν φαίνεται σαν μια καλή εξήγηση -δεν είναι ικανοποιητικό να λέμε ότι κάνουμε κάτι μόνο και μόνο επειδή είναι αυτό που έχουμε συνηθίσει να κάνουμε. Αντίθετα, επινοούμε πιο συναρπαστικές εξηγήσεις, όπως το να λέμε ότι πίνουμε καφέ για να απαλύνουμε την πρωινή μας ομίχλη.
Αυτή η απροθυμία σημαίνει ότι αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε πολλές συνήθειες, ακόμη κι αν διαποτίζουν την καθημερινότητά μας. Οι συνήθειες διαμορφώνονται σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα που παρέχουν ένα έναυσμα για τη συμπεριφορά μας.
Για να ελέγξουμε αν οι άνθρωποι υποτιμούν τον ρόλο που παίζει η συνήθεια στη ζωή τους, ρωτήσαμε περισσότερους από 100 λάτρεις του καφέ τι πιστεύουν ότι οδηγεί στην κατανάλωση καφέ. Εκτίμησαν ότι η κούραση ήταν περίπου δύο φορές πιο σημαντική από τη συνήθεια στο να τους οδηγεί να πίνουν καφέ. Για να συγκριθούν αυτές οι υποθέσεις έναντι της πραγματικότητας, στη συνέχεια παρακολουθήσαμε την κατανάλωση καφέ και την κούραση αυτών των ανθρώπων κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας.
Τα πραγματικά αποτελέσματα διέφεραν πολύ από τις εξηγήσεις των συμμετεχόντων στην έρευνά μας. Ναι, ήταν κάπως πιο πιθανό να πίνουν καφέ όταν ήταν κουρασμένοι -όπως θα ήταν αναμενόμενο- αλλά διαπιστώσαμε ότι η συνήθεια ήταν εξίσου ισχυρή επιρροή. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι υπερεκτίμησαν το ρόλο της κούρασης και υποτίμησαν τον ρόλο της συνήθειας.
Στη συνέχεια, επαναλάβαμε αυτό το εύρημα σε μια δεύτερη μελέτη με μια συμπεριφορά που οι άνθρωποι μπορεί να θεωρήσουν ως «κακή» συνήθεια -όταν αποτυγχάνουν να βοηθήσουν στο αίτημα ενός ξένου. Οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να παραβλέπουν τη συνήθεια και υπέθεταν ότι η απροθυμία τους να προσφέρουν βοήθεια οφειλόταν στη διάθεσή τους εκείνη τη στιγμή.
Το χάσμα μεταξύ του πραγματικού και του αντιληπτού ρόλου της συνήθειας στη ζωή μας έχει σημασία. Και αυτό το κενό είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε γιατί οι άνθρωποι συχνά αγωνίζονται να αλλάξουν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Εάν πιστεύετε ότι πίνετε καφέ επειδή είστε κουρασμένοι, τότε μπορείτε να προσπαθήσετε να μειώσετε την κατανάλωση καφέ πηγαίνοντας νωρίς για ύπνο. Αλλά τελικά η συνήθεια σας θα υπήρχε και πάλι το πρωί.
Γιατί οι συνήθειες είναι εκπληκτικά δύσκολο να αλλάξουν
Ο λόγος που οι συνήθειες μπορεί να είναι τόσο δύσκολο να ξεπεραστούν είναι ότι δεν βρίσκονται πλήρως υπό τον έλεγχό μας. Φυσικά, οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να ελέγξουμε μια μεμονωμένη περίπτωση συνήθειας, όπως να αρνηθούμε ένα φλιτζάνι καφέ αυτή τη φορά ή να αφιερώσουμε χρόνο για να προσφέρουμε οδηγίες σε έναν χαμένο τουρίστα. Ασκούμε δύναμη θέλησης και απλώς πιέζουμε. Αλλά η συνεχής συγκράτηση μιας συνήθειας είναι τρομερά δύσκολη.
Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι έπρεπε να αποφύγετε να πείτε λέξεις που περιέχουν τη λέξη “εγώ” για τα επόμενα πέντε λεπτά. Πολύ απλό αυτό. Αλλά τώρα φανταστείτε αν έπρεπε να διατηρήσετε αυτόν τον κανόνα για μια ολόκληρη εβδομάδα. Η απαιτούμενη παρακολούθηση 24/7 μετατρέπει αυτή την απλή εργασία σε πιο δαπανηρή.
Κάνουμε ένα παρόμοιο λάθος όταν προσπαθούμε να ελέγξουμε ανεπιθύμητες συνήθειες και να δημιουργήσουμε νέες, επιθυμητές. Οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό βραχυπρόθεσμα –σκεφτείτε τον ενθουσιασμό σας όταν ξεκινάτε μια νέα δίαιτα ή πρόγραμμα προπόνησης. Αλλά αναπόφευκτα κουραζόμαστε ή απλά είμαστε απασχολημένοι. Όταν συμβεί αυτό, η παλιά συνήθεια εξακολουθεί να είναι εκεί για να οδηγεί τη συμπεριφορά σας και καταλήγετε πίσω από εκεί όπου ξεκινήσατε. Και αν αποτύχετε να αναγνωρίσετε τον ρόλο της συνήθειας, τότε θα συνεχίσετε να παραβλέπετε καλύτερες στρατηγικές που στοχεύουν αποτελεσματικά τις συνήθειες.
Η άλλη πλευρά είναι επίσης αληθινή: Δεν αναγνωρίζουμε τα οφέλη των καλών μας συνηθειών. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι τις ημέρες που οι άνθρωποι σκόπευαν έντονα να ασκηθούν, όσοι είχαν αδύναμες και ισχυρές συνήθειες άσκησης είχαν παρόμοια ποσότητα σωματικής δραστηριότητας. Τις μέρες που οι προθέσεις ήταν πιο αδύναμες, ωστόσο, όσοι είχαν ισχυρές συνήθειες ήταν πιο δραστήριοι. Έτσι, οι ισχυρές συνήθειες διατηρούν τη συμπεριφορά σε καλό δρόμο, ακόμη και όταν οι προθέσεις υποχωρούν.
Δεν είναι μόνο δύναμη θέλησης
Η κουλτούρα μας μερικές φορές είναι υπεύθυνη για την τάση να παραβλέπονται οι συνήθειες. Ομολογουμένως, η δύναμη της θέλησης είναι χρήσιμη βραχυπρόθεσμα, καθώς συγκεντρώνουμε το κίνητρο για, π.χ., να εγγραφούμε στο γυμναστήριο ή να ξεκινήσουμε μια δίαιτα. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι, παραδόξως, οι άνθρωποι που είναι πιο επιτυχημένοι στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων, ασκούν λιγότερη δύναμη θέλησης στην καθημερινή τους ζωή. Αυτό είναι λογικό: Με την πάροδο του χρόνου, η δύναμη της θέλησης εξασθενεί και οι συνήθειες κυριαρχούν.
Εάν η απάντηση δεν είναι η δύναμη της θέλησης, τότε ποιο είναι το κλειδί για τον έλεγχο των συνηθειών; Η αλλαγή των συνηθειών ξεκινά από τα περιβάλλοντα που τις υποστηρίζουν. Η έρευνα δείχνει ότι η αξιοποίηση των ενδείξεων που ενεργοποιούν την αρχή μιας συνήθειας μπορεί να είναι απίστευτα αποτελεσματική. Για παράδειγμα, η μείωση της ορατότητας των πακέτων τσιγάρων στα καταστήματα έχει περιορίσει τις αγορές τσιγάρων.
Ένας άλλος δρόμος για την αλλαγή μιας συνήθειας περιλαμβάνει την ευκολία. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι η ανακύκλωση αυξήθηκε όταν οι κάδοι ανακύκλωσης τοποθετήθηκαν ακριβώς δίπλα σε κάδους απορριμμάτων -τους οποίους οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ήδη.
Η αποτελεσματική αλλαγή συμπεριφοράς ξεκινά με την αναγνώριση ότι πολλές συμπεριφορές είναι συνήθειες. Οι συνήθειες μας κάνουν να επαναλαμβάνουμε ανεπιθύμητες συμπεριφορές, αλλά και επιθυμητές, ακόμα κι αν απολαμβάνουμε απλώς ένα πρωινό με καλή γεύση.
