Των Darby Saxbe, Associate Professor of Psychology, USC Dornsife College of Letters, Arts and Sciences και Magdalena Martínez García, Doctoral Student of Neuroimaging, Instituto de Investigación Sanitaria Gregorio Marañón IiSGM. Πηγή: The Conversation.
Ο χρόνος που αφιερώνουν οι πατέρες στη φροντίδα των παιδιών κάθε εβδομάδα έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αύξηση της συμμετοχής των πατέρων στην ανατροφή των παιδιών είναι ακόμη πιο μεγάλη σε χώρες που έχουν επεκτείνει την άδεια πατρότητας μετ’ αποδοχών ή έχουν δημιουργήσει κίνητρα για τους πατέρες να λαμβάνουν άδεια, όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Σουηδία και η Ισλανδία. Και ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών διαπιστώνει ότι τα παιδιά με δεσμευμένους πατέρες τα καταφέρνουν καλύτερα σε μια σειρά από αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής υγείας και των γνωστικών επιδόσεων.
Παρά την αυξανόμενη συμμετοχή των μπαμπάδων στη φροντίδα των παιδιών τους, υπάρχει εκπληκτικά λίγη έρευνα σχετικά με το πώς η πατρότητα επηρεάζει τους άνδρες. Ακόμη λιγότερες μελέτες επικεντρώνονται στον εγκέφαλο και τις βιολογικές αλλαγές που μπορεί να υποστηρίξουν τον πατέρα.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η μετάβαση στη γονεϊκότητα μπορεί να είναι μεταμορφωτική για όποιον έχει ένα νέο μωρό. Για τις γυναίκες που γίνονται βιολογικές μητέρες, οι ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη βοηθούν να εξηγηθεί γιατί ο εγκέφαλος μιας νέας μητέρας μπορεί να αλλάξει. Το ερώτημα είναι αν η πατρότητα αναδιαμορφώνει τον εγκέφαλο και το σώμα των ανδρών με τρόπους που παρακινούν με την ενασχόληση της ανατροφής των παιδιών τους. Ξεκινήσαμε να διερευνήσουμε αυτό το ερώτημα στην πρόσφατη μελέτη μας για πρωτοεμφανιζόμενους μπαμπάδες σε δύο χώρες.
Ο εγκέφαλος των νέων μαμάδων
Σε μια μελέτη, ερευνητές στην Ισπανία εξέτασαν τις μητέρες πριν από τη σύλληψη και ξανά δύο μήνες μετά τον τοκετό. Σε σύγκριση με τις άτεκνες γυναίκες, ο όγκος του εγκεφάλου των νέων μητέρων ήταν μικρότερος, υποδηλώνοντας ότι οι βασικές δομές του εγκεφάλου συρρικνώθηκαν σε μέγεθος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της πρώιμης περιόδου μετά τον τοκετό. Οι αλλαγές στον εγκέφαλο ήταν τόσο έντονες που ένας αλγόριθμος μπορούσε εύκολα να διαφοροποιήσει τον εγκέφαλο μιας γυναίκας που είχε περάσει εγκυμοσύνη από αυτόν μιας γυναίκας χωρίς παιδιά.
Σε όλο τον εγκέφαλο, αυτές οι αλλαγές είναι ορατές στη φαιά ουσία, το στρώμα ιστού στον εγκέφαλο που είναι πλούσιο σε νευρώνες. Η εγκυμοσύνη φαίνεται να επηρεάζει τις δομές στον φλοιό -την πιο πρόσφατα εξελιγμένη, εξωτερική επιφάνεια του εγκεφάλου- συμπεριλαμβανομένων περιοχών που συνδέονται με τη σκέψη για το μυαλό των άλλων, μια διαδικασία που οι ερευνητές αποκαλούν «θεωρία του νου». Οι μητέρες εμφανίζουν επίσης εγκεφαλικές αλλαγές στον υποφλοιό, στις πιο αρχαίες δομές που φωλιάζουν βαθύτερα στον εγκέφαλο και συνδέονται με πιο πρωτόγονες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένων των συναισθημάτων και των κινήτρων.
Γιατί συμβαίνουν αυτές οι δομικές αλλαγές του εγκεφάλου μετά την εγκυμοσύνη; Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτές οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να διευκολύνουν την ευαίσθητη φροντίδα των νεογνών από τις μητέρες, που απαιτούν συνεχή προσοχή και δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά τις ανάγκες τους. Πράγματι, όταν οι μητέρες βλέπουν φωτογραφίες ή βίντεο των δικών τους βρεφών, ενεργοποιούνται πολλές από τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που άλλαξαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Φαίνεται εύλογο ότι ο εγκέφαλος των νέων μητέρων αλλάζει με τρόπους που τις βοηθά να ανταποκρίνονται και να φροντίζουν τα νεογέννητά τους.
Ο εγκέφαλος των νέων μπαμπάδων
Τι γίνεται όμως με τους πατέρες; Δεν βιώνουν άμεσα την εγκυμοσύνη, αλλά μπορούν να φροντίσουν και το μωρό. Όπως συμβαίνει με την εξάσκηση κάθε νέας δεξιότητας, η εμπειρία της φροντίδας ενός βρέφους μπορεί να αφήσει σημάδι στον εγκέφαλο των νέων γονέων. Αυτό είναι που οι νευροεπιστήμονες αποκαλούν πλαστικότητα του εγκεφάλου που προκαλείται από την εμπειρία –όπως είναι οι εγκεφαλικές αλλαγές που συμβαίνουν όταν μαθαίνουμε μια νέα γλώσσα ή ένα μουσικό όργανο.
Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών παρατηρεί ότι πράγματι συμβαίνει αυτό το είδος πλαστικότητας σε πατέρες που βιώνουν τις γνωστικές, σωματικές και συναισθηματικές απαιτήσεις της φροντίδας ενός νεογέννητου. Όσον αφορά τη λειτουργία του εγκεφάλου, για παράδειγμα, οι ομοφυλόφιλοι πατέρες που είναι οι κύριοι φροντιστές δείχνουν ισχυρότερες συνδέσεις μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου που αναλαμβάνουν ως γονείς όταν βλέπουν τα βρέφη τους, σε σύγκριση με τους δευτερεύοντες άνδρες φροντιστές.
Για να μάθουν περισσότερα για την πλαστικότητα στον εγκέφαλο των νέων μπαμπάδων, οι ερευνητικές μας ομάδες στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες και το Instituto de Investigación Sanitaria Gregorio Marañón στη Μαδρίτη, συνεργάστηκαν σε μια νέα μελέτη. Επιστρατεύσαμε 40 άνδρες –20 στην Ισπανία και 20 στην Καλιφόρνια– και βάλαμε τον καθένα σε μαγνητικό τομογράφο δύο φορές: πρώτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της συντρόφου τους και ξανά αφού το μωρό τους έγινε 6 μηνών. Συμπεριλάβαμε επίσης μια ομάδα ελέγχου 17 άτεκνων ανδρών.
Βρήκαμε αρκετές σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλο των πατέρων από προγεννητικά έως τον τοκετό που δεν εμφανίστηκαν στους άτεκνους άνδρες που παρακολουθήσαμε την ίδια χρονική περίοδο. Οι εγκεφαλικές αλλαγές των πατέρων εμφανίστηκαν σε περιοχές του φλοιού που συμβάλλουν στην οπτική επεξεργασία, την προσοχή και την ενσυναίσθηση προς το μωρό. Δεν είναι ακόμα σαφές εάν απλώς αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο στην ανατροφή αλλάζει τον εγκέφαλο των πατέρων ή οι αλλαγές συμβαίνουν σε άνδρες που έχουν περισσότερα κίνητρα να αφιερώσουν χρόνο στην ανατροφή των παιδιών.
Τι αναμορφώνει τον εγκέφαλο ενός νέου πατέρα; Ο βαθμός πλαστικότητας του εγκεφάλου στους πατέρες μπορεί να συνδέεται με το πόσο αλληλεπιδρούν με το μωρό τους. Αν και οι πατέρες σε πολλά μέρη του κόσμου συμμετέχουν ολοένα και περισσότερο στη φροντίδα των παιδιών, η πατρική συμμετοχή ποικίλλει ευρέως μεταξύ διαφορετικών ανδρών. Αυτό το εύρος εμπλοκής μπορεί να εξηγήσει γιατί βρήκαμε πιο ανεπαίσθητες εγκεφαλικές αλλαγές σε αυτούς τους πατέρες σε σύγκριση με τις αλλαγές που παρατηρήθηκαν σε μητέρες που γέννησαν για πρώτη φορά. Στην πραγματικότητα, οι αλλαγές στον εγκέφαλο στους πατέρες ήταν σχεδόν το ήμισυ του μεγέθους των αλλαγών που παρατηρήθηκαν στις μητέρες.
Κοινωνικοί, πολιτιστικοί και ψυχολογικοί παράγοντες που καθορίζουν πόσο αλληλεπιδρούν οι πατέρες με τα παιδιά τους μπορεί, με τη σειρά τους, να επηρεάσουν τις αλλαγές στον εγκέφαλο του πατέρα. Πράγματι, οι Ισπανοί πατέρες, οι οποίοι, κατά μέσο όρο, έχουν πιο γενναιόδωρες άδειες πατρότητας από ό,τι οι πατέρες στις ΗΠΑ, εμφάνισαν πιο έντονες αλλαγές στις περιοχές του εγκεφάλου που υποστηρίζουν την στοχευμένη προσοχή. Αυτό το εύρημα εγείρει το ερώτημα εάν οι οικογενειακές πολιτικές που ενισχύουν τον χρόνο που αφιερώνουν οι μπαμπάδες για τη φροντίδα των βρεφών κατά την πρώιμη περίοδο μετά τον τοκετό μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του πατέρα. Από την άλλη πλευρά, ίσως οι άνδρες που παρουσιάζουν περισσότερη αναδιαμόρφωση του εγκεφάλου και των ορμονών έχουν επίσης περισσότερα κίνητρα να συμμετέχουν στην πρακτική φροντίδα.
