Ο καρκίνος του προστάτη θα απασχολήσει έναν στους εννιά άντρες κάποια στιγμή στη ζωή τους. Έχει την ιδιαιτερότητα να έχει πολλές εστίες ταυτόχρονα, δηλαδή να εντοπίζεται σε διαφορετικά σημεία στον αδένα του προστάτη και όχι μόνο σε ένα. Έως πρόσφατα, η διάγνωση βασιζόταν πρώτον στη δακτυλική εξέταση η οποία δεν χρειάζεται ειδική προετοιμασία και δεύτερον και σε μια αιματολογική εξέταση για την μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου PSA. Αν αυτές οι δύο εξετάσεις δείξουν αποτελέσματα που δεν είναι φυσιολογικά, τότε ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί να υποβληθεί σε διορθική βιοψία καθοδηγούμενη από υπερηχογράφημα -διορθική σημαίνει μέσω του ορθού.
Κατά τη βιοψία λαμβάνονται δείγματα από τον προστάτη με βελόνα. Η βιοψία είναι μια μικρή επεμβατική διαδικασία που γίνεται από το ορθό καθώς ο προστάτης εφάπτεται σε ένα σημείο με το κατώτερο τμήμα του εντέρου. Οι βιοψίες είναι δυσάρεστες, μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες,και δεν εντοπίζουν πάντα τον καρκίνο ή δεν προσδιορίζουν τη σοβαρότητα ενός καρκίνου όταν υπάρχει.
Αν και η βιοψία δεν γίνεται σήμερα στα τυφλά όπως παλιά αλλά με διορθικό υπερηχογράφημα ως οδηγό, δεν μπορούν να αποκλειστούν ορισμένες επιπλοκές. Η βιοψία γίνεται με βελόνα που περνάει μέσα από το έντερο και άρα θα μπορούσε να μολύνει τον προστάτη με κάποιο βακτήριο του εντέρου -γι’ αυτό πριν από μια βιοψία προστάτη, ο ασθενής λαμβάνει αντιβιοτικά, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα λοίμωξης. Επίσης, εάν πράγματι υπάρχει καρκίνος του προστάτη, δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς μια έστω ελάχιστη πιθανότητα η βιοψία να προκαλέσει διαφυγή καρκινικών κυττάρων στο κυκλοφορικό σύστημα, τα οποία στη συνέχεια να επιβιώσουν και να προκαλέσουν μετάσταση.
Μια αρνητική βιοψία δεν αποκλείει την ύπαρξη καρκίνου στον προστάτη. Φανταστείτε τον προστάτη σαν μια φράουλα που έχει επτά σπόρους -τόσες είναι συνήθως οι εστίες του καρκίνου, όταν διαγιγνώσκεται. Δεν υπάρχει εγγύηση ότι οι βιοψίες που θα ληφθούν θα “πιάσουν” οπωσδήποτε αυτές τις εστίες. Γι’ αυτό, οι γιατροί επιδιώκουν να βρουν έναν όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο διάγνωσης αυτού του πολύ συχνού καρκίνου. Και εδώ ακριβώς μπορεί να βοηθήσει μια ειδική μαγνητική τομογραφία του προστάτη που ονομάζεται πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία (mpMRI: multiparametric magnetic resonance image).
Αυτή η μαγνητική τομογραφία αξιοποιεί ένα συνδυασμό τεχνικών και προσφέρει ανατομικές και λειτουργικές πληροφορίες για τον αδένα του προστάτη. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε στις περιπτώσεις που παρότι υπήρχε ισχυρή υποψία καρκίνου, αυτός δεν μπορούσε να εντοπιστεί, αλλά σήμερα η χρήση της αρχίζει να γενικεύεται. Είναι πλέον μια απαραίτητη εξέταση για τη διάγνωση, τη σταδιοποίηση και την επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας, με μεγάλη δυνατότητα να αναδεικνύει τον καρκίνο. Αυτό σημαίνει ότι επί απουσίας ύποπτης βλάβης μπορούν, έως ένα σημαντικό βαθμό, να καθησυχαστούν ο ασθενής και ο γιατρός του.
Μπορεί αυτή η μαγνητική τομογραφία να προηγηθεί μιας βιοψίας του προστάτη με σκοπό να αυξήσει την ακρίβεια λήψης βιοψιών. Εάν η μαγνητική εντοπίσει πιθανό καρκίνο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη στόχευση συγκεκριμένων περιοχών με βιοψία. Για αυτόν το λόγο, σύμφωνα με τις οδηγίες της Βρετανικής Ουρολογικής Εταιρείας, η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία πρέπει να προηγείται κάθε βιοψίας προστάτη. Εάν η μαγνητική δεν εντοπίσει καρκίνο, η βιοψία θα μπορούσε να αποφευχθεί.
Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των βιοψιών
Μια ανασκόπηση επτά μελετών που κάλυψαν συνολικά 2.582 ασθενείς διαπίστωσε ότι η χρήση μαγνητικής τομογραφίας πριν από τη βιοψία σε συνδυασμό με στοχευμένη βιοψία προστάτη ήταν καλύτερη από μια βιοψία μόνη της για τον εντοπισμό καρκίνων που είναι πιθανό να χρειάζονται θεραπεία. Η χρήση μαγνητικής τομογραφίας πριν από τη βιοψία οδήγησε στη λήψη λιγότερων βιοψιών ανά διαδικασία. Συνδυάζοντας τα ευρήματα των μελετών, η ανασκόπηση αυτή διαπίστωσε ότι μια μαγνητική τομογραφία ακολουθούμενη από στοχευμένη βιοψία ήταν κατά 57% καλύτερη στον εντοπισμό του καρκίνου του προστάτη υψηλού κινδύνου που χρειάζεται θεραπεία, σε σχέση με την τυπική βιοψία, από 2% έως 141% στις μεμονωμένες μελέτες..
Παρότι η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία μπορεί να βελτιώσει δραματικά τη διαχείριση του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη, παρέχοντας μια ευκαιρία βελτίωσης της διάγνωσης και της διαστρωμάτωσης κινδύνου και ταυτόχρονα να μειώσει τις περιττές και επικίνδυνες βιοψίες με βελόνα, περίπου το 20% των κλινικά σημαντικών όγκων παραμένουν αόρατοι από την mpMRI. Συνεπώς υπάρχει περιορισμένη συναίνεση σχετικά με το πότε μπορεί να αποφευχθεί με ασφάλεια μια βιοψία με αρνητική mpMRI. Οι λόγοι για την αορατότητα του καρκίνου του προστάτη με mpMRI είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι.
Δεν ξέρουμε αν η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία μπορεί να εξελιχθεί τόσο που να καταστήσει τη βιοψία του προστάτη περιττή. Είναι μια εξέταση που απαιτεί σκιαγραφικό και που οι κλειστοφοβικοί άνθρωποι μπορεί να δυσκολευτούν να την κάνουν. Ωστόσο ξέρουμε ότι με τα σημερινά δεδομένα μια βιοψία από το ορθό δεν είναι χωρίς κίνδυνο λοιμώξεων που μερικές έχουν αποδειχτεί σοβαρές -ορισμένες ομάδες ασθενών, όπως οι διαβητικοί, κινδυνεύουν περισσότερο. Πρόσφατα, Αμερικανοί γιατροί βρήκαν μια νέα τεχνική βιοψίας προστάτη από το περίνεο ώστε να αποφύγουν το έντερο και να μηδενίσουν τον κίνδυνο λοίμωξης, η οποία συνδυάζει χρήση μαγνητικής τομογραφίας και υπερηχογραφήματος, αλλά αυτός ο τρόπος δεν έχει ακόμα καθιερωθεί.
Διευκολύνει τον προσυμπτωματικό έλεγχο
Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία μπορεί να έχει και μια άλλη χρησιμότητα, να ανοίξει τον δρόμο για γενικό προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη, όπως έδειξε μια σουηδική μελέτη. Κατά τον προσυμπτωματικό έλεγχο υπάρχει ο κίνδυνος υπερδιάγνωσης. Ένα υψηλό ποσοστό των καρκίνων που ανιχνεύονται αντιπροσωπεύουν μικρούς, συνήθως αβλαβείς όγκους. Αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο για πολλούς άνδρες να υποβληθούν σε άσκοπες βιοψίες, με κίνδυνο μόνιμων επιπλοκών, όπως η ακράτεια ούρων η ανικανότητα.
Στη σουηδική μελέτη, 37.887 άνδρες ηλικίας 50-60 ετών έκαναν το τεστ αίματος PSA. Σε περίπτωση που η τιμή του PSA ήταν αυξημένη, τους προσφέρθηκε η μαγνητική τομογραφία του προστάτη. Οι 17.980 άνδρες που έλαβαν μέρος χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Στη μία ομάδα προσφέρθηκε δειγματοληψία με 12 «τυφλά» δείγματα και αν η μαγνητική έδειχνε κάτι ύποπτο, άλλα τρία ή τέσσερα στοχευμένα δείγματα. Στην άλλη ομάδα, την πειραματική, μόνο οι άνδρες με ύποπτα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν με τη μαγνητική επιλέχθηκαν για βιοψία με τέσσερα στοχευμένα δείγματα. Σ’ αυτήν την ομάδα, ο κίνδυνος εύρεσης ενός ακίνδυνου καρκίνου μειώθηκε στο μισό. Οι σοβαροί, δυνητικά θανατηφόροι καρκίνοι βρέθηκαν σε ίση κλίμακα στις δύο ομάδες.
Ο επικεφαλής της μελέτης Jonas Hugosson, καθηγητής Ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ, ανέφερε: «Πρέπει να ξεφύγουμε από την τυφλή δειγματοληψία ιστών που εξακολουθεί να είναι στάνταρ σήμερα, να βασιστούμε στην εξέταση μαγνητικής τομογραφίας και, επομένως, να αλλάξουμε τη διάγνωση στη λήψη δειγμάτων μόνο σε εκείνους τους άνδρες στους οποίους η μαγνητική τομογραφία έχει απεικονίσει όγκους -και στη συνέχεια να κάνουμε μόνο στοχευμένα δείγματα στην εμπλεκόμενη περιοχή».
