Senior Lecturer, Neuroscience and Neuropsychology, London South Bank University. Πηγή: The Conversation.
Ίσως ξέρετε την ταινία κινουμένων σχεδίων Finding Nemo (Ψάχνοντας τον Νέμο) παραγωγής 2003 και να τη θυμόσαστε χάρις σε ένα βασικό χαρακτήρα της: την Ντόρι. Το μπλε ψάρι είχε μια ευχάριστη προσωπικότητα, αλλά και μια περίεργη κατάσταση: ξεχνoύσε τα πράγματα σχεδόν αμέσως όσα συνέβαιναν.
Οι θεατές μπορεί να υπέθεσαν ότι η κατάσταση της Ντόρι ήταν κάτι φανταστικό, δημιουργημένο για να προωθήσει την πλοκή της ταινίας. Αυτό που πολλοί μπορεί να μην ξέρουν είναι ότι τα προβλήματα μνήμης της Ντόρι είναι παρόμοια με μια πραγματική αλλά σπάνια πάθηση που επηρεάζει τα παιδιά. Η αναπτυξιακή αμνησία κάνει τα παιδιά να ξεχνούν τα πράγματα σχεδόν αμέσως μόλις συμβούν. Δεν μπορούν να θυμηθούν προηγούμενες συνομιλίες ή γεγονότα -ακόμη και σημαντικά, όπως ένα συναρπαστικό πάρτι γενεθλίων. Αυτή η κατάσταση μπορεί να τους επηρεάσει σε όλη την ενήλικη ζωή τους. Ωστόσο, η έρευνα μπορεί να έχει αποκαλύψει έναν νέο τρόπο υποστήριξης αυτών των παιδιών και αξιοποίησης της μνήμης τους.
Η αναπτυξιακή αμνησία προκαλείται από έλλειψη οξυγόνου που φτάνει στον εγκέφαλο. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που μπορεί να συμβεί αυτό, συμπεριλαμβανομένου ενός τραυματικού τοκετού όπου το μωρό κολλάει στο κανάλι γέννησης, ανίκανο να αναπνεύσει. Η αναπνευστική ανεπάρκεια και η καρδιακή ανακοπή μετά τη γέννηση είναι άλλες πιθανές αιτίες.
Είναι γνωστό από καιρό ότι η έλλειψη οξυγόνου μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη. Όμως, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Faraneh Vargha-Khadem, σύμβουλος νευροψυχολόγος στο Great Ormond Street Hospital στο Λονδίνο, εντόπισε τρεις εφήβους που πάλευαν με δυσκολίες μνήμης από μικρή ηλικία. Όλοι είχαν υποφέρει από έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο στην πρώιμη ζωή τους και οι σαρώσεις μαγνητικής τομογραφίας έδειξαν ότι είχαν βλάβη στον ιππόκαμπο τους -το κέντρο μνήμης του εγκεφάλου.
Με βάση αυτά που παρατήρησε η Vargha-Khadem, περιέγραψε τρία κύρια χαρακτηριστικά της αναπτυξιακής αμνησίας. Πρώτον, προβλήματα χωρικής μνήμης, όπως το να χαθούν σε οικείο περιβάλλον ή να ξεχάσουν πού είχαν αφήσει τα υπάρχοντά τους. Δεύτερον, προβλήματα χρονικής μνήμης, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για συχνή υπενθύμιση για τακτικά προγραμματισμένα μαθήματα ή δραστηριότητες. Και τρίτον, επεισοδιακά προβλήματα μνήμης ή αδυναμία να θυμηθούν γεγονότα της ζωής τους. Αυτά τα προβλήματα μνήμης είναι δια βίου και μπορεί να είναι πολύ αναπηρικά -που σημαίνει ότι τα παιδιά θα χρειάζονται υποστήριξη για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Δεν είναι γνωστό πόσο συχνή είναι η αναπτυξιακή αμνησία. Όπως η Ντόρι, τα παιδιά με αναπτυξιακή αμνησία έχουν καλές γλωσσικές δεξιότητες, κινητικές δεξιότητες και γνωστικές ικανότητες. Έτσι, με την πρώτη ματιά, δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα. Αυτό σημαίνει ότι οι γιατροί μπορεί να μην αντιληφθούν τα προβλήματα μνήμης και τα παιδιά να μην παραπέμπονται σε ειδικό. Μερικοί έχουν επίσης λανθασμένη διάγνωση με προβλήματα προσοχής.
Δυστυχώς, δεν είναι δυνατό να επιδιορθωθεί ο ιππόκαμπος αφού καταστραφεί. Ως εκ τούτου, οι θεραπείες για την αναπτυξιακή αμνησία επικεντρώνονται στην υποστήριξη των παιδιών ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ικανότητές τους. Παρά αυτή την υποστήριξη, τα παιδιά με αναπτυξιακή αμνησία βρίσκονται σε πολύ μειονεκτική θέση στο σχολείο. Αν κάνουν μια ερώτηση στην τάξη, θα ξεχάσουν σύντομα την απάντηση. Όταν γυρίζουν σπίτι από το σχολείο, δεν μπορούν να θυμηθούν τι περιλάμβαναν τα μαθήματά τους.
Ωστόσο, ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της αναπτυξιακής αμνησίας είναι ότι η μνήμη αναγνώρισης -η ικανότητα αναγνώρισης κάτι που έχει συναντηθεί στο παρελθόν- δεν επηρεάζεται. Έτσι, εάν δείχνατε σε κάποιον με αναπτυξιακή αμνησία φωτογραφίες προσώπων και στη συνέχεια του κάνατε ένα τεστ μνήμης αυτών των προσώπων, θα ήταν σε θέση να αναγνωρίσει αυτά που είχαν δει πριν. Αν και δεν θα θυμόταν πού είχε δει τα πρόσωπα, θα μπορούσε να πει ότι ένα πρόσωπο είναι οικείο -και να κρίνουν σωστά ότι το είχε δει στο παρελθόν. Αυτό μας δείχνει ότι ορισμένες πτυχές της μνήμης μπορούν ακόμα να λειτουργήσουν καλά σε παιδιά με αυτήν την πάθηση.
Μπορεί η ικανότητα αναγνώρισης οικείων πραγμάτων να είναι το κλειδί για να βοηθηθούν τα παιδιά με αναπτυξιακή αμνησία. Για να δοκιμάσουμε αυτήν την ιδέα, δημιουργήσαμε μια μελέτη με τον οκτάχρονο «Ασθενή Η». Ο ασθενής Η παρακολούθησε τέσσερα διαφορετικά εκπαιδευτικά βίντεο έξι φορές το καθένα. Μετά από κάθε παρακολούθηση γινόταν αμέσως τεστ μνήμης. Για τα μισά από τα βίντεο, του έγιναν ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, όπως: «Πού ζούσαν οι Αιγύπτιοι νομάδες;» Αυτό το είδος εξέτασης είναι πολύ δύσκολο για παιδιά με αναπτυξιακή αμνησία. Παρόλο που είχε παρακολουθήσει κάθε βίντεο έξι φορές, είχε πολύ κακή απόδοση στο τεστ.
Για τα άλλα βίντεο, του δόθηκε ένα τεστ πολλαπλής επιλογής. Αυτό του επέτρεψε να χρησιμοποιήσει τη μνήμη αναγνώρισής του για να προσδιορίσει ποιες από τις απαντήσεις ένιωθε οικεία. Ο ασθενής Η απέδωσε πολύ καλύτερα σε αυτό το τεστ, λαμβάνοντας 18 στις 20 σωστές απαντήσεις, σε σύγκριση με μόνο έξι στις 20 στην πρώτη δοκιμή.
Μια εβδομάδα αργότερα, ο ασθενής Η επέστρεψε στο εργαστήριο και του δόθηκε ένα άλλο τεστ μνήμης με βάση τα βίντεο που είχε παρακολουθήσει στο παρελθόν. Είναι αξιοσημείωτο ότι μπόρεσε να ανακαλέσει διπλάσιες πληροφορίες από τα βίντεο στα οποία είχε εξεταστεί χρησιμοποιώντας πολλαπλές επιλογές, σε σύγκριση με την πρώτη φορά -ακόμα και όταν του έκαναν ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Το σημαντικότερο ήταν ότι όχι μόνο ήταν σε θέση να αναγνωρίσει τις πληροφορίες αλλά μπορούσε να θυμηθεί λεπτομέρειες.
Πώς δημιουργούνται νέες αναμνήσεις
Το συμπέρασμά μας ήταν ότι τα τεστ πολλαπλής επιλογής επέτρεψαν στον ασθενή Η να χρησιμοποιήσει ανέπαφα μέρη του συστήματος μνήμης του εγκεφάλου του για να επεξεργαστεί και να ενοποιήσει πληροφορίες. Αυτό τον βοήθησε να μάθει πληροφορίες πιο αποτελεσματικά και να χτίσει μια σταθερή μνήμη.
Το εύρημα είναι ενθαρρυντικό, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να καταλάβουμε εάν η μνήμη αναγνώρισης μπορεί να υποστηρίξει τη μάθηση στην τάξη και για μεγαλύτερες καθυστερήσεις από μία εβδομάδα. Το γεγονός ότι η αναπτυξιακή αμνησία είναι πολύ σπάνια καθιστά δύσκολη τη μελέτη και τη δοκιμή παρεμβάσεων σε μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων. Πρέπει επίσης να κάνουμε περισσότερη δουλειά για να κατανοήσουμε τις διαδικασίες μάθησης που συμβαίνουν στην αναπτυξιακή αμνησία και πώς σχηματίζονται νέες αναμνήσεις. Η κατανόηση αυτού μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη καλύτερων τεχνικών εκμάθησης για τα άτομα με την πάθηση.
Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα, δείχνοντας ότι τα τεστ πολλαπλής επιλογής μπορεί να είναι ένα εύκολο και χρήσιμο εργαλείο για τα παιδιά με αναπτυξιακή αμνησία για να σχηματίσουν σταθερές αναμνήσεις και ενδεχομένως να συνεχίσουν στην τάξη.
