Το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα περιλαμβάνει δύο ωοθήκες, μία σε κάθε πλευρά της μήτρας. Οι ωοθήκες -η καθεμία περίπου στο μέγεθος ενός αμυγδάλου- παράγουν ωάρια οιστρογόνα και προγεστερόνη.
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι μια ανάπτυξη κυττάρων που σχηματίζεται στις ωοθήκες. Τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται γρήγορα και μπορούν να εισβάλουν και να καταστρέψουν τον υγιή ιστό του σώματος. Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση και χημειοθεραπεία.
Οι περισσότεροι καρκίνοι των ωοθηκών προκαλούνται από γενετικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ζωής. Αλλά μερικές φορές αυτές οι γενετικές αλλαγές κληρονομούνται. Δύο γενετικές αλλαγές που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών ονομάζονται BRCA1 και BRCA2. Αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και άλλων μορφών καρκίνου.
Εκτός από τη γενετική, ο τρόπος ζωής και το περιβάλλον μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο. Οι χρόνιες φλεγμονές που προκαλούνται από τους ιούς, ως αιτία καρκινογένεσης είναι αναγνωρισμένος κίνδυνος και απαιτούν εγρήγορση για πρόληψη.
Περίπου το 1,1 % των γυναικών θα διαγνωστούν με καρκίνο των ωοθηκών κάποια στιγμή στη ζωή τους. Το 70% των γυναικών με καρκίνο των ωοθηκών διαγιγνώσκονται σε προχωρημένα στάδια, όταν οι πιθανότητες ίασης είναι μικρές. Ο καρκίνος διαγιγνώσκεται με καθυστέρηση λόγω της έλλειψης συμπτωμάτων, με συνέπεια να είναι δύσκολη η αντιμετώπισή του.
Πρόκειται για ένα από τους πιο θανατηφόρους καρκίνους των γυναικών. Θεωρείται ύπουλος, διότι τα συμπτώματα που δίνει είναι πολύ γενικά και δεν βάζουν σε υποψίες τη γυναίκα ή το γιατρό. Έτσι, όταν έρχεται η διάγνωση, η νόσος είναι ήδη τόσο προχωρημένη που βρίσκεται συνήθως σε τελικό στάδιο. Είναι η πέμπτη κύρια αιτία θανάτων από καρκίνο στις γυναίκες στις ΗΠΑ, με 22.000 νέες περιπτώσεις διάγνωσης και 14.000 θανάτους ετησίως.
Ευτυχώς η θνητότητα μειώνεται κατά 2,8% το χρόνο την τελευταία δεκαετία. Η επιβίωση έχει επιμηκυνθεί αρκετά αφού η 5ετής επιβίωση που άγγιζε μόλις το 35% την προηγούμενη δεκαετία πλέον αφορά πάνω από 50% των ασθενών. H εξατομικευμένη προσέγγιση του καρκίνου δημιουργεί τη δυνατότητα να ελεγχθεί αποτελεσματικά η ασθένεια.
Η βελτίωση της επιβίωσης στον καρκίνο των ωοθηκών είναι αποτέλεσμα των σύγχρονων τεχνικών χειρουργικής αντιμετώπισης και των νέων θεραπειών. Όσον αφορά την χειρουργική αντιμετώπιση, αυτή ενδείκνυται ως αρχική αντιμετώπιση όταν από τον προεγχειρητικό έλεγχο ο εξειδικευμένος γυναικολόγος ογκολόγος χειρουργός θεωρεί ότι μπορεί να εξαιρεθεί σχεδόν όλη η νόσος.
Ανίχνευση του καρκίνου ωοθηκών με εξετάσεις αίματος
Eπειδή η διάγνωση γίνεται συνήθως σε προχωρημένο στάδιο, όταν έχει πραγματοποιηθεί διασπορά της νόσου στην κοιλιά, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για πρώιμη διάγνωση που πιστεύεται ότι θα μειώσει τη θνητότητα.
Μια μελέτη που ανακοινώθηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Έρευνας για τον Καρκίνο (AACR) εξέτασε κατά πόσο οι εξετάσεις αίματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου ωοθηκών. Συλλέχθηκαν δείγματα από περίπου 500 γυναίκες. Όλα τα δείγματα υποβλήθηκαν σε πλήρη αλληλούχηση του γονιδιώματος του κυκλοφορούντος καρκινικών DNA καθώς και σε μέτρηση δύο καρκινικών δεικτών που σχετίζονται με τον καρκίνο ωοθηκών, του CA125 και του ΗΕ4. Οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης για να αναγνωρίζει τις ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών με βάση τα αποτελέσματα των τριών αυτών εξετάσεων. Ο αλγόριθμός αύξησε κατά 20-30% την δυνατότητα ανίχνευσης του καρκίνου ωοθηκών κυρίως στα αρχικά στάδια της νόσου.
Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η εξέταση του κυκλοφορούντος καρκινικού DNA μαζί με τους καρκινικούς δείκτες μπορεί να έχει χρησιμότητα για την μη επεμβατική διάγνωση του καρκίνου ωοθηκών.
Τι γίνεται με τις κύστεις;
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η αυξημένη χρήση του εξελιγμένου υπερηχογραφήματος της πυέλου οδήγησε σε συχνή αναγνώριση των μαζών των ωοθηκών. Ενώ οι περισσότερες από αυτές τις μάζες είναι καλοήθεις, οι κατευθυντήριες γραμμές συνέστησαν τη συνεχή παρακολούθηση των απλών κύστεων, λόγω της ανησυχίας για έναν μικρό κίνδυνο καρκίνου σε μάζες που φαίνονται καλοήθεις.
Οι απλές κύστεις των ωοθηκών είναι εξαιρετικά συχνές στις γυναίκες και δεν απαιτούν επιπρόσθετη παρακολούθηση υπερήχων ή χειρουργική απομάκρυνση, σύμφωνα με μελέτη που περιέλαβε περίπου 72.000 γυναίκες και 119.000 εξετάσεις για 12 χρόνια. Οι απλές κύστεις είναι φυσιολογικές, εξαιρετικά συχνές πριν και μετά την εμμηνόπαυση και δεν συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών. Ως αποτέλεσμα, αν δεν δίνουν συμπτώματα, οι απλές κύστεις μπορούν να αγνοηθούν με ασφάλεια.
Από την άλλη μεριά, οι πολύπλοκες κύστεις ή ωοθηκικές μάζες είναι πολύ λιγότερο συνηθισμένες και σχετίζονται με σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Αυτές οι μάζες πρέπει να παρακολουθούνται ή να αφαιρούνται χειρουργικά.
