Με τον όρο ανεύρυσμα αρτηρίας (aneurysm) περιγράφεται η διάταση (διαστολή) μιας αρτηρίας σε κάποιο σημείο της πάνω από 50% από την φυσιολογική διάμετρο, δηλαδή η δημιουργία μιας διόγκωσης.
Καθώς η αρτηρία φουσκώνει σαν μπαλονάκι, τα τοιχώματά της γίνονται πιο αδύναμα και κινδυνεύουν από ρήξη (σπάσιμο) η οποία συχνά είναι μοιραία. Τα συμπτώματα ενός ανευρύσματος που δεν έχει υποστεί ρήξη εξαρτώνται από το μέγεθος και το ρυθμό ανάπτυξής του.
Το ανεύρυσμα μπορεί να εμφανιστεί σε αρτηρία του εγκεφάλου, στην αορτή (είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος, που ξεκινάει από την καρδιά και διέρχεται από τον θώρακα και την κοιλιά) ή/και σε κάποια περιφερειακή αρτηρία, συνήθως των κάτω άκρων. Τα συχνότερα είναι τα ανευρύσματα αορτής, της κοιλιακής αορτής και της θωρακικής αορτής.
Από τα περιφερειακά ανευρύσματα το 70% εμφανίζεται στις ιγνυακές αρτηρίες (αυτές που διέρχονται πίσω από τα γόνατα). Υπάρχουν βέβαια και τα ανευρύσματα των λαγόνιων αρτηριών (βρίσκονται χαμηλά στην κοιλιά), αλλά αυτά σπανίως εμφανίζονται μεμονωμένα (συνήθως παρουσιάζονται μαζί με τα ανευρύσματα της κοιλιακής αορτής).
Τα μικρά ανευρύσματα σπανίως υφίστανται ρήξη. Όσο όμως μεγαλώνει η διάμετρος ενός ανευρύσματος, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος ρήξης. Αν ένα ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής έχει διάμετρο 4 εκατοστά, ο κίνδυνος ρήξης είναι 1%. Αν έχει διάμετρο 5,5 εκατοστά, ο κίνδυνος είναι 9,4%. Και αν έχει διάμετρο 7 εκατοστά, ο κίνδυνος είναι 32,5%.
Τύποι
- Ανευρύσματα εγκεφάλου. Εμφανίζονται σε αρτηρία που τροφοδοτεί με αίμα τον εγκέφαλο, συνήθως στα σημεία όπου διακλαδίζεται. Δημιουργούν ένα μικρό ασκό, που μοιάζει με μούρο. 1 στους 50 ανθρώπους έχει ανεύρυσμα σε αρτηρία του εγκεφάλου και το 60% είναι γυναίκες. Περίπου 500.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χάνουν ετησίως τη ζωή τους από ρήξη ανευρύσματος εγκεφάλου αλλά 50-80% των ανευρυσμάτων εγκεφάλου δεν υφίστανται ποτέ ρήξη. Υπάρχουν δύο βασικές μορφές εγκεφαλικών ανευρυσμάτων, το σακοειδές και το ατρακτοειδές. Η συχνότερη μορφή είναι η σακοειδής , σχηματίζεται δηλαδή ένας σάκος με μίσχο που τον ενώνει με την υπόλοιπη αρτηρία και φαίνεται σαν ένα μούρο που προβάλλει από την αρτηρία. Συνήθως αναπτύσσεται σε περιοχές διχασμού αγγείων.
- Ανευρύσματα αορτής (κοιλιακό και θωρακικά). Η αορτή είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. Μεταφέρει αίμα από την καρδιά σε όλο το σώμα. Αρχίζει από την καρδιά, κάνει μία καμπή (αορτικό τόξο), διέρχεται από τον θώρακα (κατιούσα θωρακική αορτή) και φθάνει έως χαμηλά στην κοιλιά (κοιλιακή αορτή). Τα ανευρύσματα κοιλιακής αορτής είναι το συχνότερο είδος ανευρυσμάτων. Η φυσιολογική διάμετρος της αορτής είναι 2,5 εκατοστά κατά μέσον όρο και μεγαλώνει 1-2 χιλιοστά το χρόνο. Το 80% των ανευρυσμάτων αορτής εμφανίζονται στην κοιλιακή αορτή. Το 6% των ανδρών και το 2% των γυναικών ηλικίας 65-75 ετών έχουν ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Το 70% των ασθενών που υφίστανται ρήξη ανευρύσματος αορτής είναι άντρες. Οι καπνιστές (νυν ή πρώην) διατρέχουν 3-5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για ανεύρυσμα αορτής.
- Περιφερειακά ανευρύσματα. Εμφανίζονται σε περιφερειακές αρτηρίες, κυρίως των ποδιών αλλά και άλλων σημείων (λ.χ. σπλήνα, μεσεντερίου). Τα συχνότερα είναι τα ιγνυακά ανευρύσματα (η ιγνυακή αρτηρία είναι αυτή που διέρχεται πίσω από τα γόνατα).
Κληρονομικότητα
Τα ανευρύσματα είναι κυρίως επίκτητα, δηλαδή εμφανίζονται στην πορεία της ζωής. Υπάρχουν ορισμένες ασθένειες όπως το σύνδρομο Marfan, που προκαλούν συγγενή (εκ γενετής) ανευρύσματα.
Στους παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή ενός ανευρύσματος ανήκουν το οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος (όταν ένας γονέας έχει ανεύρυσμα), το φύλο (τα ανευρύσματα εγκεφάλου είναι πιο συχνά στις γυναίκες ενώ τα ανευρύσματα αορτής είναι πιο συχνά στους άντρες) και κυρίως οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (π.χ. υπέρταση και κάπνισμα). Το ανευρυσμα μπορεί να προκληθεί και ύστερα από τραυματισμό (χτύπημα στο κεφάλι ή μεγάλη πίεση στον θώρακα ή στην κοιλιά).
Ο βαθμός επικινδυνότητας εξαρτάται κυρίως από το μέγεθός του ανευρυσματος. Όσο μεγαλύτερο είναι ένα ανεύρυσμα, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να υποστεί ρήξη δηλαδή να σπάσει σε εκείνο το σημείο η αρτηρία. Στα ανευρύσματα εγκεφάλου η ρήξη προκαλεί αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ η ρήξη ανευρύσματος αορτής προκαλεί μαζική εσωτερική αιμορραγία και οι πιθανότητες θανάτου είναι μεγάλες.
Όσον αφορά τα περιφερειακά ανευρύσματα, αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε απόφραξη της αρτηρίας και να νεκρώσουν το όργανο ή το τμήμα του σώματος που η αρτηρία παρέχει αίμα και οξυγόνο.
Οι άντρες ηλικίας άνω των 55 ετών πρέπει να κάνουν προληπτικά υπέρηχο για ανευρύσματα αορτής, ιδίως εάν είναι παχύσαρκοι ή έχουν καρδιοπάθεια ή ιστορικό καπνίσματος. Το ίδιο και άντρες και γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος (ιδίως σε συγγενείς πρώτου βαθμού).
Τα συμπτώματα
Τα ανευρύσματα σπανίως προκαλούν συμπτώματα, εκτός κι αν είναι πολύ μεγάλα. Συνήθως εντοπίζονται τυχαία στη διάρκεια εξέτασης (λ.χ. υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία) για άλλα νοσήματα ή όταν δημιουργήσουν επιπλοκές.
Η ρήξη του ανευρύσματος κοιλιακής αορτής προκαλεί έντονο πόνο στην κοιλιά, ενώ η απόφραξη από ανεύρυσμα ιγνυακής αρτηρίας προκαλεί πόνο και «παγώνει» το πόδι.
Ένα ύποπτο σύμπτωμα από μεγάλο ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής μπορεί να είναι ο πόνος στη μέση, ο οποίος είναι βαθύς και ο ασθενής τον νιώθει εσωτερικά. Ύποπτο είναι επίσης είναι και όταν ο ασθενής ψηλαφίσει μια «παλλόμενη» μάζα κοντά στον ομφαλό.
Αντίστοιχα στον εγκέφαλο, ένα μεγάλο ανεύρυσμα μπορεί να προκαλέσει πόνο πάνω και πίσω από το μάτι ή μούδιασμα/παράλυση στο πρόσωπο, και αλλαγές στην όραση.
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τη θέση και το μέγεθος των ανευρυσμάτων. Για τα ανευρυσματα αορτής και τα περιφερειακά που είναι μικρά, συνήθως συνιστάται επανέλεγχος ανά 6μηνο και, αν διαπιστωθεί ότι μεγαλώνουν επικίνδυνα, μπορεί να γίνει χειρουργική αποκατάσταση.
Στους ασθενείς με ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής η εγχείρηση συνιστάται συνήθως όταν η διάμετρος του ανευρύσματος υπερβεί τα 5,5 εκατοστά. Η αντιμετώπιση των ανευρυσματων εγκεφάλου γίνεται από τους νευροχειρουργούς και έχουν ανάλογη θεραπεία.
