Το 25% των ανθρώπων παγκοσμίως πεθαίνει από παθήσεις που προκαλούνται από θρόμβωση. Ο θρόμβος είναι η αιτία για τις τρεις συχνότερες αιτίες αιφνίδιου θανάτου παγκοσμίως, δηλαδή το έμφραγμα του μυοκαρδίου, το εγκεφαλικό επεισόδιο και τη φλεβική θρομβοεμβολική νόσο.
Θρόμβωση είναι ο σχηματισμός θρόμβου αίματος σε αιμοφόρο αγγείο. Το αγγείο μπορεί να είναι οποιαδήποτε φλέβα ή αρτηρία έτσι μπορεί να υπάρξει θρόμβωση σε βαθιά φλέβα (φλεβική) ή στεφανιαία αρτηρία (αρτηριακή). Μόλις σχηματιστεί ένας θρόμβος μπορεί να επιβραδύνει ή να εμποδίσει τη φυσιολογική ροή του αίματος, ακόμη και να αποσπαστεί χαλαρά και να ταξιδέψει σε ένα όργανο. Ένας θρόμβος που ταξιδεύει στην κυκλοφορία ονομάζεται έμβολο.
Η θρόμβωση κατηγοριοποιείται από το σημείο όπου εμφανίζεται ο θρόμβος. Οι δύο γενικές ταξινομήσεις είναι φλεβική και αρτηριακή θρόμβωση. Ένας φλεβικός θρόμβος που σχηματίζεται στις βαθιές φλέβες των κάτω άκρων ή στον βραχίονα του χεριού ονομάζεται εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση ενώ εάν ο θρόμβος αποσπαστεί και ταξιδέψει μέχρι τους πνεύμονες μπορεί να υπάρξει πνευμονική εμβολή, μια κατάσταση που μπορεί να είναι θανατηφόρα. Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση συν την πνευμονική εμβολή αναφέρεται ως φλεβική θρομβοεμβολική νόσος.
Στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι 100.000 – 300.000 θάνατοι σχετίζονται με τη φλεβική θρομβοεμβολική νόσο ενώ στην Ευρώπη 544.000 θάνατοι κάθε χρόνο. Οι θάνατοι αυτοί ξεπερνούν το συνολικό αριθμό των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους από AIDS, καρκίνο του μαστού, καρκίνο του προστάτη και δυστυχήματα αυτοκινήτων.
Το 60% των περιστατικών φλεβική θρομβοεμβολικής νόσου συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας νοσοκομειακής νοσηλείας ή σύντομα μετά από αυτή. Τα προειδοποιητικά συμπτώματα της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης μπορεί να είναι πόνος, ευαισθησία, πρήξιμο, κάψιμο και κοκκίνισμα. Τα προειδοποιητικά συμπτώματα της πνευμονικής εμβολής είναι δύσπνοια,συνεχείς αναπνοές, ο πόνος στο στήθος που χειροτερεύει με βαθιές ανάσες, ταχυκαρδία, ζαλάδα και λιποθυμία.
Για να προσδιοριστεί αν ένας ασθενής είναι σε κίνδυνο, οι γιατροί διενεργούν μια αξιολόγηση κινδύνου για εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, που είναι ένα ερωτηματολόγιο με πληροφορίες σχετικά με την ηλικία, το ιατρικό ιστορικό, τα φάρμακα και ειδικούς παράγοντες του τρόπου ζωής. Οι πληροφορίες στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για να διακρίνουν τον πιθανό κίνδυνο ενός ασθενούς (π.χ. υψηλό, μέτριο ή χαμηλό κίνδυνο) για την ανάπτυξη θρόμβων αίματος στα πόδια ή στους πνεύμονες.
Οι πιο συνηθισμένοι έλεγχοι για να δουν οι γιατροί αν υπάρχει κίνδυνος θρόμβωσης είναι:
- Μια εξέταση αίματος που ονομάζεται D-Dimer.
- Ένας υπερηχογράφος του βραχίονα ή του ποδιού για να ψάξει για εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση.
- Μια CAT εξέταση θώρακα με ενδοφλέβια χρωστική ουσία για να αναζητηθεί ένα πνευμονικό έμβολο.
Τα άτομα που θεωρείται ότι βρίσκονται σε κίνδυνο πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλη πρόληψη (αποκαλούμενη «προφύλαξη») η οποία μπορεί να περιλαμβάνει:
- Φάρμακα κατά της θρόμβωσης (π.χ. αραιωτικά αίματος που αναφέρονται ως αντιπηκτικά, για παράδειγμα ασπιρίνη και ηπαρίνη).
- Μηχανικές συσκευές (π.χ. κάλτσες συμπίεσης κλπ).
Οι ασθενείς των νοσοκομείων συμβουλεύονται να μετακινούνται και να κάνουν ασκήσεις των ποδιών όσο το δυνατόν συχνότερα.
Ισχυροί παράγοντες κινδύνου είναι η παραμονή στο νοσοκομείο για μεγάλο διάστημα, η χειρουργική επέμβαση στο γόνατο ή το ισχίο ή επέμβαση αφαίρεσης κακοήθους όγκου, η ακινησία για μεγάλο διάστημα λόγω αεροπορικού ταξιδιού και η αναγκαστική παραμονή στο κρεβάτι εξαιτίας κάποιας παθολογικής ή χειρουργικής αιτίας. Ακόμα και οι πολλές ώρες μπροστά στην τηλεόραση ή σε ένα λάπτοπ είναι παράγοντας κινδύνου φλεβικής θρόμβωσης.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η ηλικία άνω των 60, το θετικό ατομικό ή κληρονομικό ιστορικό θρομβώσεων, ο καρκίνος και η θεραπεία του και η χρήση σκευασμάτων που περιέχουν οιστρογόνα. Επίσης παράγοντες κινδύνου είναι η παχυσαρκία, η εγκυμοσύνη και η λοχεία, το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Οι ψηλοί άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Τέλος, τα αντισυλληπτικά καθώς και η εξωσωματική γονιμοποίηση αυξάνουν τον κίνδυνο.
Αυξημένο κίνδυνο για φλεβική θρομβοεμβολική νόσο έχετε εάν:
- Φέρετε κάποιο τραύμα ή κάταγμα
- Υποβάλλεστε σε μεγάλο ορθοπαιδικό χειρουργείο
- Υποβάλλεστε σε ογκολογικό χειρουργείοΛαμβάνετε από του στόματος αντισυλληπτικά δισκία ή θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- Είστε έγκυος ή στην περίοδο της λοχείας
- Πάσχετε από θρομβοφιλία
- Έχετε υποστεί στο παρελθόν φλεβική θρομβοεμβολή
Όπως αναφέρει εκ μέρους του τμήματος Αιμόστασης-Θρόμβωσης της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, ο ιατρός αιματολόγος- αιμοστασιολόγος στη Μονάδα Αιμόστασης του Νοσοκομείου ‘Παπαγεωργίου’ Μανώλης Παπαδάκης, “η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος, δηλαδή η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή, αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Αφορά σε όλες τις ηλικίες, και στα δυο φύλα και συχνά υποδιαγνώσκεται με αποτέλεσμα να καθυστερεί η αντιμετώπισή της με δυσμενείς και πολύ συχνά θανατηφόρες συνέπειες. Αποτελεί μάλιστα την πρώτη αιτία μητρικής θνησιμότητας στον δυτικό κόσμο, συχνότατη αιτία θανάτου σε νοσηλευόμενους ασθενείς και τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου σε καρκινοπαθείς, η οποία μπορεί να αποτραπεί με την κατάλληλη ενημέρωση γιατρών, νοσηλευτών και ασθενών. Μία από τις αιτίες εμφάνισης φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου είναι η θρομβοφιλία, η οποία συζητείται εντόνως στις ημέρες μας”.
Στο Νοσοκομείο “Παπαγεωργίου”, η Μονάδα Αιμόστασης λειτουργεί εδώ και 15 χρόνια και αποτελεί εργαστηριακό κέντρο αναφοράς τόσο για τα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης όσο και για τη Βόρεια Ελλάδα ενώ οι επισκέψεις ασθενών ξεπερνούν τις 3.700 ετησίως.
Η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης συνιστά στους πολίτες να ενημερώνονται για τους παράγοντες κινδύνου από το WorldThrombosisDay.org.
