Μια ορμόνη που λέγεται ορεξίνη (orexin) φαίνεται πως είναι αυτή που διατηρεί σταθερό το σωματικό βάρος. Νέα μελέτη ειδικών του Ερευνητικού Ινστιτούτου Sanford – Burnham στο Ορλάντο της Φλόριδας η οποία δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό «Cell Metabolism» έδειξε ότι ποντίκια που εμφάνιζαν έλλειψη ορεξίνης, προσέλαβαν περισσότερο βάρος όταν ακολούθησαν την ίδια διατροφή με άλλα ποντίκια τα οποία δεν παρουσίαζαν έλλειψη ορεξίνης. Η ορεξίνη παράγεται υπό φυσιολογικές συνθήκες στον εγκέφαλο αλλά ίσως να αποτελεί μια μελλοντική λύση με τη μορφή συμπληρωμάτων ίσως αποτελέσει μελλοντικά μια λύση για την απώλεια βάρους, αν και τα νέα ευρήματα είναι πρώιμα, σημειώνουν οι ερευνητές.
Η ορεξίνη
Η ορεξίνη (λέγεται και υποκρετίνη) είναι μία πρωτεΐνη που λειτουργεί στον εγκέφαλο σαν ορμόνη. Εκκρίνεται από ένα είδος εγκεφαλικών κυττάρων που ονομάζονται νευρώνες ορεξίνης και βρίσκονται στην υπόφυση. Όταν οι νευρώνες είναι ενεργοί και παράγουν ορεξίνη, είμαστε ενεργητικοί γεμάτοι ζωντάνια. Όταν καταστέλλεται η λειτουργία των νευρώνων αυτών τότε είμαστε ληθαργικοί και νιώθουμε υπνηλία. Αν και η ορεξίνη δημιουργεί όρεξη για φαγητό βοηθά στην απώλεια βάρους. Πως το κάνει αυτό; Φαίνεται πως η ορεξίνη εμπλέκεται στην παραγωγή φαιού λιπώδους ιστού (λέγεται και “καφέ” λίπος από τον οργανισμό – πρόκειται για τη μορφή του λίπους που καίει θερμίδες αντί να τις αποθηκεύει όπως συμβαίνει με το υποδώριο λίπος ((αυτό που αποθηκεύεται κάτω από το δέρμα και στα σπλάχνα) αναφέρει η μελέτη. «Χωρίς ορεξίνη τα ποντίκια είναι μονίμως προγραμματισμένα να είναι παχύσαρκα. Με την ορεξίνη το καφέ λίπος ενεργοποιείται και τα ζώα καίνε περισσότερες θερμίδες» ανέφερε ο επίκουρος καθηγητής Ντεβάντζαν Σίκντερ που συμμετείχε στη μελέτη.
Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές συνέκριναν φυσιολογικά ποντίκια με άλλα τα οποία είχαν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να εμφανίζουν έλλειψη ορεξίνης. Όταν τα ζώα ακολούθησαν επί έξι εβδομάδες μια διατροφή με πολλές θερμίδες, όσα εξ αυτών παρουσίαζαν έλλειψη ορεξίνης εμφάνισαν αύξηση του βάρους τους κατά 45%. Την ίδια στιγμή τα ζώα που δεν είχαν έλλειψη ορεξίνης ς αύξησαν το βάρος τους μόνο 15%.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι αυτή η μεγάλη διαφορά στην αύξηση του βάρους μεταξύ των δύο ομάδων πειραματοζώων φάνηκε να ισχύει ακόμη και όταν τα ποντίκια με έλλειψη ορεξίνης κατανάλωναν λιγότερη τροφή από τα υπόλοιπα.
Μεγαλύτερη ενέργεια
Με βάση αυτά τα ευρήματα οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι τα ποντίκια που εμφάνιζαν έλλειψη ορεξίνης κατανάλωναν με κάποιον τρόπο λιγότερη ενέργεια. Πράγματι μετά από πειράματα ανακάλυψαν ότι ύστερα από κατανάλωση τροφής «πλούσιας» σε λιπαρά τα φυσιολογικά ποντίκια εμφάνισαν αύξηση του μεταβολικού ρυθμού τους κατά 13,5% ενώ τα ποντίκια με έλλειψη της ορμόνης δεν παρουσίασαν καμία «εγρήγορση» στον μεταβολισμό τους.
Στη συνέχεια οι ερευνητές συνέλεξαν δείγματα από τον φαιό λιπώδη ιστό και από τις δύο ομάδες ζώων. Είδαν ότι το καφέ λίπος των ποντικών με έλλειψη ορεξίνης ήταν «ανώριμο» σε σύγκριση με εκείνο των φυσιολογικών πειραματοζώων. Για παράδειγμα, γονίδια των οποίων η έκφραση αυξανόταν στο καφέ λίπος των φυσιολογικών ποντικιών εμφάνιζαν μείωση στην έκφρασή τους στα ζώα με έλλειψη της ορμόνης. «Η μελέτη μας αυτή δίνει μια πιθανή εξήγηση στο γιατί ορισμένα άτομα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα παρότι δεν καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής» είπε ο Σίκντερ.
Το αποτέλεσμα της μελέτης ίσως δεν είναι άσχετο με τις αιτίες της ανθρώπινης παχυσαρκίας. Είναι γνωστό ότι τα άτομα με ναρκοληψία (διαταραχή του ύπνου με κύριο χαρακτηριστικό την ακατανίκητη επιθυμία για ύπνο) παρουσιάζουν έλλειψη ορεξίνης ενώ και προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει τα χαμηλά επίπεδα της ορμόνης με παχυσαρκία στον άνθρωπο. Η μέτρηση της δραστηριότητας του καφέ λίπους στους ανθρώπους με έλλειψη ορεξίνης μπορεί να δείξει εάν ο μηχανισμός που ανακαλύφθηκε στα ποντίκια ισχύει και για τον άνθρωπο, αναφέρουν οι ερευνητές. Προειδοποιούν όμως παράλληλα πως με δεδομένο ότι η ορμόνη προκαλεί επίσης έντονη εγρήγορση, η λήψη συμπληρωμάτων της μπορεί να προκαλέσει αϋπνίες.
Τι είναι ο φαιός λιπώδης ιστός
Τα θηλαστικά, εκτός από το λιπώδη ιστό που αποθηκεύει λίπος κάτω από το δέρμα τους, έχουν κι έναν άλλο ιστό που λόγω του χρώματός του ονομάζεται φαιός λιπώδης ιστός. Ο σκοπός του φαιού λιπώδους ιστού δεν είναι η αποθήκευση του λίπους αλλά η παραγωγή θερμότητας. Στο νεογέννητο άνθρωπο, ο φαιός λιπώδης ιστός βρίσκεται στις ωμοπλάτες και το στήθος αποτελώντας το 3-5% του βάρους του και υπάρχει για να τον προστατεύει από τον ψυχρότερο κόσμο στον οποίο ξαφνικά έρχεται. Τα φαιά λιποκύτταρα διαθέτουν πολλά και μεγάλα μιτοχόνδρια καίγοντας κυρίως λίπος και είναι πολύ καλά δικτυωμένα με το νευρικό σύστημα το οποίο δίνει την εντολή να παραχθεί η θερμότητα. Τα φαιά λιποκύτταρα δεν χρησιμοποιούν το ATP για να παράγουν θερμότητα αλλά μια πρωτεΐνη που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στα ζώα τα οποία πέφτουν σε χειμέρια νάρκη. Ο φαιός ιστός ενεργοποιείται όταν κάνει κρύο αλλά και όταν εισέρχεται η τροφή στο σώμα διότι ερεθίζεται το νευρικό σύστημα κατά τον ίδιο τρόπο.
Μερικοί άνθρωποι ενεργοποιούν πιο εύκολα τον φαιό λιπώδη ιστό και αυτό τους κάνει να διατηρούν σταθερό το βάρος τους ακόμα και όταν προσλαβάνουν περισσότερες θερμίδες από άλλους που ενεργοποιούν αυτόν τον ιστό πιο δύσκολα. Η ορεξίνη και ενδεχομένως άλλα μόρια που δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί ίσως να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ενεργοποίηση του φαιού λιπώδους ιστού όχι μόνο στα ζώα αλλά και στον άνθρωπο. Ας σημειωθεί όμως ότι στον άνθρωπο ο φαιός λιπώδης ιστός συρρικνώνεται με το πέρασμα της ηλικίας και μάλλον τελικά δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο όσο στα ζώα.
