Η νηστεία της Σαρακοστής ρίχνει τη χοληστερόλη (χοληστερίνη) το ίδιο αποτελεσματικά με τα φάρμακα, ενώ μειώνει το σωματικό βάρος και καταπολεμά την κατάθλιψη. Αυτό δείχνει μελέτη από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, από τους ερευνητές Κατερίνα Σαρρή, Νικόλαο Τζανάκη, Μανώλη Λιναρδάκη, Γεώργιο Μαμαλάκη και Αντώνη Καφάτο που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «BMC Public Health». Η μελέτη είναι η πρώτη που παρουσιάζει τη συνολική εικόνα της επίδρασης της περιοδικής φυτοφαγίας που ακολουθούν οι πιστοί των διατροφικών κανόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας με σειρά βιοχημικών και βιολογικών παραμέτρων.
Η έρευνα έγινε σε 120 ενήλικες 20-60 ετών από την ευρύτερη περιοχή Ηρακλείου Κρήτης, οι οποίοι δεν έπασχαν από καμία χρόνια ασθένεια και δεν έπαιρναν φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής. Οι επιστήμονες παρακολούθησαν τους συμμετέχοντες επί έναν χρόνο. Στους νηστεύοντες «παρατηρείται μείωση των επιπέδων των λιπιδίων του αίματος (κυρίως της ολικής χοληστερόλης και της LDL χοληστερόλης), καθώς και του σωματικού βάρους» συμπεραίνει η μελέτη.
«Δεν αυξάνεται παράλληλα ο κίνδυνος για εμφάνιση ανεπάρκειας βιταμινών Α και Ε, αλλά ούτε και σιδηροπενικής αναιμίας. Επιπλέον, η τήρηση αυτής της διατροφής σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα ω-3 πολυακόρεστου οξέος (DHA) στο υποδόριο λίπος, γεγονός που σχετίζεται με χαμηλότερες πιθανότητες εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων».
Συγκεκριμένα, όσοι νήστευαν παρουσίαζαν κατά 12,5% χαμηλότερη ολική χοληστερόλη σε σχέση με όσους δεν νήστευαν, κατά 15,9% χαμηλότερη LDL χοληστερόλη και κατά 1,5% χαμηλότερο Δείκτη Μάζας Σώματος. Το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων στη μελέτη δεν βρέθηκε να επηρεάζει τα λιπίδιά τους και αυτό αποτέλεσε έκπληξη, καθώς συνήθως η υψηλότερη εκπαίδευση συνδυάζεται με καλύτερο λιπιδικό προφίλ.
Μια άλλη μελέτη του Πανεπιστημίου Κρήτης σε καλόγριες έδειξε ότι η θρησκευτική νηστεία περιέχει μόνο 6% της συνολικής ενέργειας σε χοληστερόλη και κορεσμένο λίπος, ενώ είναι υψηλή σε αντιοξειδωτικές βιταμίνες. «Μια τέτοιου είδους διατροφή, ακόμα και όταν δεν τηρείται για θρησκευτικούς και πνευματικούς σκοπούς, είναι μια καλή αποτοξίνωση του οργανισμού από την κατανάλωση κρέατος και άλλων τροφίμων που αποβαίνουν επιζήμια», επισημαίνει η ερευνήτρια κ. Σαρρή.
«Παράλληλα, η περιοδική φυτοφαγία, όπως είναι ουσιαστικά η νηστεία, προλαμβάνει χρόνιες ασθένειες, όπως καρδιαγγειακές νόσους, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και διάφορες μορφές καρκίνου. Η διατροφή που συστήνεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία συνδυάζει με ιδανικό τρόπο τα πλεονεκτήματα της φυτοφαγικής και της κρεατοφαγικής δίαιτας, αποφεύγοντας τους κινδύνους που έχει για την υγεία η αυστηρή φυτοφαγία.
»Οι αποκλειστικοί φυτοφάγοι έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια λόγω της ανεπάρκειας σε βιταμίνη Β12 και των υψηλών επιπέδων ομοκυστεΐνης.
»Διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση οστεοπόρωσης, ενώ έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για σιδηροπενία. Η συχνή κατανάλωση θαλασσινών στη διάρκεια όλου του χρόνου, όπως προτείνει η θρησκευτική νηστεία, καθώς και η σχεδόν αποκλειστική κατανάλωση ελαιολάδου προστατεύουν».
Η πτώση των λιπιδίων με τη νηστεία είναι εφάμιλλη εκείνης με τα σύγχρονα φάρμακα. «Η μείωση της κακής χοληστερόλης είναι ανάλογη αυτής με τα φάρμακα (στατίνες), χωρίς όμως να έχει τις παρενέργειες των φαρμάκων», λέει ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αντώνης Καφάτος, «όπως την επίδραση στο ήπαρ, την ενδεχόμενη αύξηση του κινδύνου για καρκίνο κ.ά.».
Μια άλλη μελέτη από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «British Journal of Nutrition», έδειξε ότι η θρησκευτική νηστεία αποτελεί ένα κρυφό χαρτί της παραδοσιακής κρητικής διατροφής, που έχει συμβάλει στην εξαιρετική υγεία των Κρητικών των προηγούμενων δεκαετιών (όπως είχε βρεθεί στη «Μελέτη των 7 Χωρών»). «Η Ελλάδα είναι η μόνη μεσογειακή χώρα που περιλαμβάνει τη θρησκευτική νηστεία στην παραδοσιακή διατροφή της», λέει ο κ. Καφάτος. «Οι Πατέρες της Εκκλησίας, αιώνες πριν, χωρίς να γνωρίζουν τη βιοχημεία της διατροφής, σχεδίασαν τις συστάσεις της νηστείας με τέτοια σοφία λες και την ήξεραν!».
Η καρδιά μας αγαπά τη θρησκευτική νηστεία. «Η πρόταση της νηστείας για κατανάλωση ψαριού σε πολλές περιόδους του χρόνου έχει δικαιωθεί πανηγυρικά από τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες που δείχνουν ότι τα ιχθυέλαια είναι τα μόνα ζωικά λίπη που προστατεύουν τα αγγεία μας», τονίζει ο διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, καθηγητής Παύλος Τούτουζας.
«Επίσης, η αφθονία των αντιοξειδωτικών ουσιών που υπάρχει στα χόρτα και στις άλλες φυτικέςτροφές έχει αποδειχθεί ότι προστατεύουν την καρδιά μας από την αθηρωματική πλάκα που την αποφράσσει».
Στα παιδιά
Η θρησκευτική νηστεία δεν εμποδίζει την καλή ανάπτυξη των παιδιών ούτε μειώνει τη δραστηριότητά τους. Αυτό έδειξε μελέτη σε 609 παιδιά και εφήβους ηλικίας 5 – 15 1/2 ετών σε ιδιωτικό σχολείο της Θεσσαλονίκης (στο οποίο δίνεται έμφαση στην τήρηση των κανόνων της Εκκλησίας), η οποία πραγματοποιήθηκε από την Γ’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την Κλινική Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Τα παιδιά που νήστευαν δεν είχαν σημαντικές διαφορές στο ύψος και στον Δείκτη Φυσικής Δραστηριότητας σε σχέση με αυτά που δεν νήστευαν. Τα δεύτερα είχαν σημαντικά μεγαλύτερη πρόσληψη ενέργειας, κορεσμένων λιπαρών, βλαβερών τρανς λιπαρών οξέων και χοληστερόλης σε σχέση με τα παιδιά που νήστευαν πλήρως ή μερικώς. Δεν βρέθηκαν επίσης σημαντικές διαφορές στην πρόσληψη σιδήρου, ασβεστίου και βιταμίνης Α.
Τα ευρήματα, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες στην έκθεσή τους, συμφωνούν με μελέτη που έγινε σε ενηλίκους που τηρούσαν τη νηστεία και η οποία έδειξε ότι στις περιόδους νηστείας η λήψη σιδήρου δεν ήταν χαμηλότερη. Το μέταλλο αυτό αναπληρώνεται από φυτικά τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο, όπως όσπρια, ξηροί καρποί, οστρακοειδή, ταχίνι και εμπλουτισμένα δημητριακά.
«Η σύσταση πολλών παιδιάτρων για συχνή κατανάλωση κρέατος από τα παιδιά μέσα στην εβδομάδα και η μεγάλη πρόσληψη σιδήρου αυξάνουν το οξειδωτικό στρες, που προδιαθέτει για καρκίνους, καρδιοπάθειες, Αλτσχάιμερ, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.ά.», επισημαίνει ο κ. Καφάτος.
Έως το Μεγάλο Σάββατο, λοιπόν, προλαβαίνετε για μια ωφέλιμη δεκαήμερη νηστεία! «Μην υποτιμάτε και μη τη θεωρείτε απηρχαιωμένη», συμβουλεύει ο κ. Καφάτος.
«Ακόμα και εάν δεν μπορείτε ή δεν θέλετε να ακολουθήσετε όλες τις περιόδους της νηστείας, εάν υιοθετήσετε περιστασιακά κάποιες εβδομάδες ή ημέρες από αυτήν και παροτρύνετε και τα παιδιά σας να κάνουν το ίδιο, θα δείτε μεγάλα οφέλη στην υγεία σας. Συνιστάται βέβαια και στις ποσότητες των νηστίσιμων φαγητών να είστε εγκρατείς (λ.χ. στον χαλβά), για να μη δείτε το βάρος σας να αυξάνεται».
Η αποτοξίνωση
Η λέξη νηστεία αποτελείται από το μόριο «νη» (που δηλώνει στέρηση) και το ρήμα «εσθίω» (που σημαίνει τρώγω). Η νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που δεν αποτελεί αυτοσκοπό (όπως σε άλλες θρησκείες), αλλά μέσο για την πνευματική τελειοποίηση του ανθρώπου, διαρκεί συνολικά 180-200 μέρες τον χρόνο. Περιλαμβάνει:
– Νηστεία προ των Χριστουγέννων, από 15 Νοεμβρίου έως 24 Δεκεμβρίου (40 ημέρες). Οχι στο κρέας, στα γαλακτοκομικά και στα αυγά, ναι στο ψάρι.
– Μεγάλη Σαρακοστή, από την Καθαρά Δευτέρα έως το μεγάλο Σάββατο (48 ημέρες). Οχι στο κρέας, στα γαλακτοκομικά, στα αυγά (ναι στο ψάρι μόνο την 25η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων).
– Νηστεία των Αγίων Αποστόλων από τη Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων έως τις 28 Ιουνίου (7-20 ημέρες). Οχι σε κρέας, γαλακτοκομικά και αυγά, ναι στο ψάρι.
.- Νηστεία της Παναγίας, από 1 έως 14 Αυγούστου. Οχι σε κρέας, γαλακτοκομικά και αυγά, ναι στο ψάρι μόνο στις 6 Αυγούστου (του Σωτήρος).,
– Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή (εκτός ορισμένων εξαιρέσεων). Οχι στο κρέας, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια και το λάδι.
* Τα θαλασσινά επιτρέπονται σε όλες τις νηστείες.
Οι γυναίκες αγαπούν τη νηστεία
Έξι έως οκτώ Ελληνίδες ακολουθούν τη θρησκευτική νηστεία έστω και μία ημέρα τον χρόνο, σύμφωνα με τη μεγάλη μελέτη ΕΠΙΚ (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ιατρικής και Κοινωνίας), με υπεύθυνη στην Ελλάδα την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντωνία Τριχοπούλου.
Τα ποσοστά αυτά κυμαίνονται από 60% στις εικοσάρες, τριαντάρες και σαραντάρες, σε 70% στις πενηντάρες, και 80% στις εξηντάρες, εβδομηντάρες και ογδοντάρες. Οι άνδρες υστερούν των γυναικών αλλά δεν περιφρονούν εντελώς τη νηστεία: το 45% ηλικίας 25-44 ετών νηστεύουν έστω και μία ημέρα τον χρόνο, ποσοστό που ανεβαίνει σε 50- 60% στις μεγαλύτερες ηλικίες.
